Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalari texnologiyasi

1.3.  Oldindan zo‘riqtirilgan konstruksiyalarning klassifikatsiyasi 
Professor  V.V.  Mixaylov  keltirgan  klassifikatsiyasi  bo‘yicha  oldindan 
zo‘riqtirilgan konstruksiyalarni quyidagilar bo‘yicha sinflarga bo‘lish mumkin: 
1. 
Taranglashtirilgan armaturaning ishlash prinsipi bo‘yicha: 
- 
bir o‘q bo‘yicha oldindan zo‘riqtirilgan; 
- 
ikki o‘q bo‘yicha oldindan zo‘riqtirilgan; 
- 
uch o‘q bo‘yicha oldindan zo‘riqtirilgan. 
2. 
Tayyorlash usuli bo‘yicha: 
- 
armaturani tayanchlarga tortish orqali (oldindan tortish usuli); 
- 
armaturani betonga tortish orqali (keyin tortish usuli); 
- 
yig‘ma va monolit; 
- 
deformatsiyani boshqarish orqali; 
- 
o‘zi zo‘riqishi orqali: 

  bir o‘lchamga keltirilmagan (kalibrovkalanmangan); 

  bir o‘lchamga keltirilgan (kalibrovkalangan). 
Ushbu  klassifikatsiya  hozirgi    zamonaviy  yig‘ma  va  monolit  temir-
betonni  qamrab  oladi.  Hozirgi  vaqtda  konstruksiyalarni  chet  ellardagi  kabi 
“oldindan  tortilgan”  va  “keyin  tortilgan”  deb  ajratishning  o‘zi  kamlik  qiladi. 
Oldindan zo‘riqtirilgan konstruksiyalarni quyidagilarga ajratish zarur: 
- 
birinchidan  konstruksiyaning  bir,  ikki  yoki  uch  o‘qi  bo‘yicha 
taranglashtirilgan  armaturaning  ishlash  prinsipi  bo‘yicha.  Ikki  o‘q  bo‘yicha 
oldindan  zo‘riqtirilgan  konstruksiyalar  barcha  mamlakalarda  keng  qo‘llanib 
kelinmoqda.  Uch  o‘qi  bo‘yicha  yoki  xajm  bo‘yicha  oldindan  zo‘riqtirilgan 
konstruksiyalar 
keyingi 
vaqtlarda 
paydo 
bo‘ldi, 
ammo 
o‘zining 
deformatsiyalarni  boshqarish  imkoniyatlarining  mavjudligi  tufayli  katta 
prolyotli,  baland  va  og‘ir  yuk  ko‘taradigan  konstruksiyalarda  eng  ko‘p 
foydalanish mumkin. 
- 
ikkinchidan  tayyorlash  usuli  bo‘yicha.  Hozirgi  vaqtda  betonning 
qotish  jarayonida  kimyoviy  kuchlarning  ta’siridan    hosil  bo‘ladigan  oldindan 
zo‘riqish  natijasidagi  o‘z  o‘zidan  zo‘riquvchi  konstruksiyalar  katta  istiqbolga 
egadir.  Bu  erda  esa  o‘z  o‘zidan  zo‘riquvchi  konstruksiyalarni  ikkiga  bo‘lish 
mumkin:  zo‘riqishni  tabiiy  taqsimlanishi  (kalibrovkalanmagan)  va  o‘z  o‘zidan 
zo‘riqish  jarayonida  kuch  bilan  taqsimlash  (kolibrovkalangan),  ya’ni    zarur 
zo‘riqishni beton va armaturada  hosil qilish imkoni bo‘ladi.