Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalari texnologiyasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
FOYDALI MASLAHATLAR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
Texnik  va  iqtisodiy  ko‘rsatkichlari  darajasi  bo‘yicha  beton  va  temirbeton 
dunyoda  qurilish  buyumlari  ishlab  chiqarish  tizimida  xanuzgacha  asosiy 
konstruksion material bo‘lib qolmoqda. Noyob xossalarga egaligi sababli ularlardan 
foydalanish  sohalari  kengayib  bormoqda  va  shu  bilan  birga  ko‘pgina  xollarda 
konstruksiyalar tayyorlashda qimmat bo‘lgan metallning ham o‘rnini egallamoqda. 
Beton va temirbetondan foydalanish qurilish texnologiyalari sohasida ko‘pgina 
yutuqlarga  erishish  va  shu  bilan  birga  chidamli,  pishiq-puhta,  ulkan,  nodir  bino  va 
inshootlarni barpo etish imkonini bermoqda. SHunday ekan ularni asrimiz materiali 
desak  yanglishmaymiz.  Bu  borada  oldindan  zo‘riqtirilgan  temirbetonning    o‘rnini 
alohida e’tirof etish zarur. 
Oldindan  zo‘riqtirilgan  temirbeton  –  temirbetonning    bir  turi  bo‘lib,  uni 
tayyorlash jarayonida yoki qurilishda sun’iy ravishda konstruksiyaning butun kesimi 
yoki  uning  qismida  armaturani  to‘laligicha  yoki  ma’lum  qismini  taranglashtirish 
orqali betonda siqilish zo‘riqishini hosil qilinadi.  
Oldindan  zo‘riqtirilgan  temirbetondan  yuqori  mustahkamlikka  ega  va 
mustahkamligi 
oshirilgan 
armaturadan 
samarali 
foydalanib, 
konstruksiya 
elementlarining  kesimida  darzlar  hosil  bo‘lishga  qarshiligini  oshirish,  darzlarni 
belgilangan  chegarada  ochilishini  ta’minlash,  yuklanishning  ko‘p  marta  ta’sir 
etishiga 
duchor 
bo‘ladigan 
konstruksiyalarning 
bikrligini 
oshirish 
va 
deformatsiyasini kamaytirish, konstruksiya massasini kamaytirish va yuqori markaga 
ega betondan foydalanish evaziga foydalaniladi.  
Oldindan 
zo‘riqtirilgan 
temirbeton 
mahsulotlarining 
o‘ziga 
xos 
xususiyatlaridan  biri  bu  beton  va  armaturaning  vaqt  bo‘yicha  zo‘riqish  xolatining 
o‘zgarishidir.  Temirbeton  konstruksiyalarini  tayyorlash  va  ulardan  foydalanish 
jarayonida  betonning  kirishishi,  siljishi  va  boshqa  omillar  asosida  betonning 
siqilishdagi  zo‘riqishining  ma’lum  qismi  yo‘qotilishi  kuzatiladi.  SHuning  uchun 
oldindan zo‘riqtirilgan konstruksiyani tayyorlash vaqtida armaturani taranglashtirish 
orqali  hosil  qilinadigan  zo‘riqish  ko‘rsatkichi  -  zo‘riqishni  yo‘qotilishini  hisobga 
olgan  xolda  amalga  oshirilishi  lozim,  lekin  armaturani  taranglashdagi  beriladigan 
kuch  armaturaning  taranglashtirishga  qarshiligining  normativ  ko‘rsatkichidan  katta 
bo‘lmasligi lozim. 
Oldindan  zo‘riqtirilgan  temirbeton  buyumlari  yig‘ma,  yig‘ma-monolit  va 
monolit  bo‘lishi  mumkin.  Oldindan  zo‘riqtirilgan  yig‘ma temirbeton buyumlarini 
tayyorlash  uchun  taranglashtiriluvchi  armaturaning  turi,  sinfi,  uning  diametri  va 
ankerlarning mavjudligiga (yuqori mustahkam silliq simlar) qarab V15-V30 dan past 
bo‘lmagan og‘ir, mayda to‘ldirgichli va engil betonlardan foydalanish mumkin. 

---

 
YUqori  mustahkamlikka  ega  betonlardan  samarali  foydalanish  beton  xajmini 
kamaytirish  hisobiga  konstruksiyaning  massasini,  konstruksiya  kesim  yuzasini 
o‘zgartirmasdan  ishlab  chiqarilganda  esa  po‘lat  armatura  sarfini  kamaytirish 
imkonini beradi. 
YUqori  mustahkamlikka  ega  betondan  tayyorlangan  yig‘ma-monolit 
konstruksiyalarda  asosiy  yuk  ko‘tarishni  armaturalangan  oldindan  zo‘riqtirilgan 
to‘sinlar,  plitalar  va  boshqalar  ko‘rinishidagi  elementlar  bajaradilar.  Monolit  beton 
uchun mustahkamligi pastroq bo‘lgan betondan foydalanish mumkin.