“Qurilish” kafedrasi “Мetrologiyа, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” fanidan 4-kurs qmbkich guruh talabalari uchun

Davlat standartlashtirish tizimi.
Respublikamizda standartlashtirish jarayoni 3 bosqichdan iborat:
– atamalarni standartlashtirish; – o‘lchovlarni, o‘lchash va sinov uskunalarini va ularni konstruktsiyaga va mahsulot texnologiyasiga bog‘lab standartlashtirish; – mahsulotning o‘zini standartlashtirish.
Standartlashtirish sohasidagi birqancha asos bo‘luvchi hujjatlar O‘zstandart agentligi huzuridagi standartlashtirish, metrologiya, sertifikatsiyalash institutida (SMSITI) yaratilmoqda. Bular qatoriga dastlabki standartlar O‘z RST I. 0 – 92, O‘z RST I. I – 92, O‘z RST I. 2 – 92, O‘z RST I. 3 – 92 va boshqalar kiradi.
Har bir standartning raqami va tasdiqlagan yili bo’ladi. Masalan, joizlik va o’tkazishlarga doir asosiy ta'riflar standarti 1962 yilda tasdiqlangan bo’lsa, quyidagicha belgilanadi:
bu yerda:
GOST — Davlat standarti, chapdagi to’rt raqam (7713) standartning tartib raqamini, oxirgi ikki raqam (62) esa standartning tasdiqlanish yilini bildiradi.
GOST 7713-62.
Standartlashtirish — bu fan, texnika va iqtisodiyot doirasidagi takrorlanuvchi masalalarni yechimini topish va ma'lum sohada ma'qul darajada tartiblashga yo’naltirish bilan bog’liq faoliyatdir. Standartlar ko’plab va seriyali ishlab chiqariladigan eng muhim mahsulotlar uchun belgilanadi. Standartlarda mashina, asbob, qurol, turli material va tip, xil, rusum, shakl, o’lchamlar, ularga nisbatan qo’yiladigan texnik talablar, shuningdek, sinash uslublari, joylash va saqlash, yo’lda tashish qoidalari belgilanadi. Standartlarda yagona o’lchov birliklari, belgilashlar, amaliy texnik atamalar va ta'riflar ham ko’rsatiladiki, bularsiz mahsulotning sifatini aniq belgilab bo’lmaydi.
Standartlashtirishning maqsadlari ko‘p qirrali bo‘lib, ular asosan quyidagilardan iborat: birxillashtirish (har xillikni boshqarish), bir turga keltirish, moslashuvchanlik, o‘zaroalmashuvchanlik, sog‘liqni saqlash, xavfsizlikni ta’minlash, tashqi – muhitni asrash, mahsulotni himoyalash, savdodagi iqtisodiy ko‘rsatkichlarni yaxshilash va boshqalar. To‘g‘ri yondoshilgan standartlashtirish borasida bir maqsadning amalga oshishida bir vaqtda boshqa maqsadlarning ham amalga oshishi mumkin.