«qurilish» fakulteti

6-LABORATORIYA ISHI
SUYUQLIKLARNI KICHIK TESHIK VA NAYCHADAN OQIB CHIQISHI

Ishdan maqsad: tajriba yordamida suv oqimi diametri, µ sarf-xarajat koeffisiyentini aniqlash
3.1. Uskuna tuzilishi

1	Montaj plitasi	5	Kirish qismidagi savatcha
2	Kirish qismi	6	Almashtiriladigan soplo
3	Limmo-lim to’ldirish qurilmasi	7	Pito naychasi
4	2 ta naychali manometr	8	O’lchov qurilmasi

3.1-rasm: Uskuna tuzilishi.

	Tajribalar uchun rezervuar asosiga turli dam beradigan (haydaydigan) soplo o’rnatilishi mumkin. Tashlama oqim siqilishi o’lchov qurilmasi yordamida o’lchanishi mumkin.
	Oqim tezligi Pito naychasi bilan o’lchanishi mumkin. Oqim suvi ustuni va statik bosim suvi ustuni ikki naychali manometrda ko’rsatilgan.
	Ushbu ko’rsatkichlar tashlama oqim chegarasi siqilishi va sekinlashishini aniqlash imkonini beradi. Suv yoxud HM 150 asosiy gidravlik stend, yoxud laboratoriya tarmog’i orqali uzatiladi.
	HM 150 suv ta’minotining berk tizimini yaratish imkonini beradi.
3.2-rasm: Soplo

3.2. Texnik xizmat ko’rsatish

O’lchov qurilmasi shpindelini muntazam ravishda smolasiz tiniq mashina moyi bilan moylang.

4. Asosiy tartib-qoidalar

Quyida tavsiflangan asosiy tartib-qoidalar to’liqlikka da’vo qilmaydi. Kelgusi nazariy izohlar uchun ixtisoslashtirilgan adabiyotga murojaat qiling.

Quvurlardagi tizimli yo’qotishlardan farqli ravishda, oqim tirqish orqali ochiq joyga chiqarib yuborilganda yuz beradigan yo’qotishlar bosim yo’qotishlari hisoblanmaydi, biroq kinetik energiya kamayganda ko’proq hajm yo’qotishlari hisoblanadi.
Otqindagi yo’qotishlar otqin kesimi oldingi oqim kesimidan kamroq bo’lgan barcha joyda uchraydi.

Otqindagi yo’qotishlar otqinning quyidagi ikkita turli holati bilan yuzaga keltiriladi:

• 
  Otqin zonasida oqim og’ishi tufayli yo’qotishlar;
  
• 
  Devorga ishqalanish tufayli yo’qotishlar; devor oldi oqimi sekinlashadi.
  

4.1. Oqim yo’nalishi og’ishi tufayli yo’qotishlar

4.1-rasm: Oqimning og’ishi.

Otqinda kesim torayishi devor oldi oqimi suv oqimi tomonga og’ishini anglatadi. Suyuqlik zarrachalari massasining inersiyasi oqibatida ushbu og’ish o’tkir burchak ostida emas, balki ko’proq asta-sekin yuz beradi, ya’ni suv oqimi torayadi va tez orada chiqish qismidan pastga oqim bo’yicha tirqish kesimiga nisbatan kamroq kesimni nazarda tutadi. Ushbu holat suv oqimining siqilishi deb ataladi. Bankning pastki qismidagi uchli qirralarga ega tirqish otqin suv oqimi siqilishining ayniqsa yaxshi namoyish etilishini ta’minlaydi.

Asuv oqimi < Akirish qismi (4.1) Asuv oqimi = α • Akirish qismi α < 1. (4.2) Ushbu tenglamada: α — Siqilish koeffisiyenti.