6-20 guruh SH Q va X yonalishi talabalari Tursunaliyev X va Baxtiyorov Sh larning
Shahar hududini injenerlik tayyorlash fanidan tayyorlagan taqdimoti
SHAHAR HUDUDINI SUV BOSISHIDAN MUHOFAZA QILISH
REJA:
Shahar hududini suv bosishidan muhofaza qilishning Injenerlik chora-tadbirlari.
Suv bosishidan muhofaza qilish yo’llari
Sardoba suv omborini injenerlik loyihalashda yo’l qo’yilgan xatoliklar
Shahar hududini suv bosishidan muhofaza qilishning Injenerlik chora-tadbirlarini qoʻllashda hududning tabiiy sharoitiga, daryo yoki suv havzasining xususiyatiga, miqdoriga hamda suv sathining oʻzgarib turishiga va joyning obodonchiligi talablariga bogʻliq holda ishlar olib boriladi (1-rasm).
Shahar hududini suv bosishidan muhofaza qilishning Injenerlik chora-tadbirlarini qoʻllashda hududning tabiiy sharoitiga, daryo yoki suv havzasining xususiyatiga, miqdoriga hamda suv sathining oʻzgarib turishiga va joyning obodonchiligi talablariga bogʻliq holda ishlar olib boriladi (1-rasm).
1-RASM
Dambalarni shakllantirish usullari: a) - suv havzasi boʻylab damba qurilishi; b) – boʻylama va koʻndalang damba qurilishi; v) - qurilish hududlarini alohida-alohida dambalar bilan ajratilgan holda bunyod etish; g) – suvni faqat nasos bilan chiqarib tashlashga moʻljalangan damba; d) – bu holatda ham oʻsha usul qoʻllaniladi; ye) – halqasimon damba qurilishi. 1 – suv bosish chegarasi; 2 – himoya dambasi; 3 - quriladigan hududning chegarasi; 4 – nasos stansiyasi; 5 – suv bosish manbai; 6 – tindiruvchi suv havzasi; 7 – toʻgʻon; 8 – oqova suv kanali.
Muhofaza usullari quyidagilardan iborat:
Muhofaza usullari quyidagilardan iborat:
- suv bosishi mumkin boʻlgan hudud sathini maʼlum darajada koʻtarish;
- daryo sarfini kengaytiruvchi va suvning bir qismini ushlash maqsadida suv havzalarini barpo etish va oqim yoʻnalishini oʻzgartiruvchi oʻzanlar qurish;
- daryo tubini qazish, tozalash va oʻzanni toʻgʻrilash.
Ayrim muhofaza chora-tadbirlari daryo oʻzani boʻyicha yoki oʻzanning alohida bir qismida amalga oshiriladi
Damba qurilishi - tuproq ishlari hajmini kamaytiradi (2-rasm). Ammo dambalarning qurilishi yomgʻir va qor suvlarini shahar hududidan chiqarib tashlashni qiyinlashtiradi va nasos stansiyalarini qoʻllashni talab qiladi.
Damba qurilishi - tuproq ishlari hajmini kamaytiradi (2-rasm). Ammo dambalarning qurilishi yomgʻir va qor suvlarini shahar hududidan chiqarib tashlashni qiyinlashtiradi va nasos stansiyalarini qoʻllashni talab qiladi.
Dambaning qoʻllanilishi aholining suv boʻyida dam olishi rekratsion maydonlarini tashkil etishni cheklab qoʻyadi.
Damba qurilmasi (GVV – suv sathining yuqori belgisi): (2-rasm)
Damba qurilmasi (GVV – suv sathining yuqori belgisi): (2-rasm)
a) – kam suv oʻtkazuvchi guruntlardan qurilgan damba; b) – damba qurilmasi oʻrtasidan loy ekranli suv oʻtkazmaydigan qatlam oʻrnatish; v) – xuddi shunday, qurilma oʻrtasida qattiq diafragmali ekran oʻrnatish; g) – bir necha qatlamli guruntlardan tashkil topgan damba qurilmasi. 1 – suv oʻtkazish imkoniyati pasaytirilgan grunt; 2 – suv oʻtkazuvchan; 3 – suv oʻtishiga toʻsqinlik qiluvchi loy tarkibli ekran; 4 – suv oʻtkazmaydigan qatlam; 5 – qattiq dafragmali ekran; 6 –himoyalovchi qumli qatlam; 7 – supes; 8 – qum; 9 – shagʻal.
Daryo boʻylarida quriladigan dambalar koʻpincha bir xil jinsli yoki turli jinsli tuproqdan daryoning tez oqmaydigan qismlarida quriladi. Bunday dambalar faqat suv sathi eng yuqoriga koʻtariladigan holatda “ishlaydi” (3-rasm).
Daryo boʻylarida quriladigan dambalar koʻpincha bir xil jinsli yoki turli jinsli tuproqdan daryoning tez oqmaydigan qismlarida quriladi. Bunday dambalar faqat suv sathi eng yuqoriga koʻtariladigan holatda “ishlaydi” (3-rasm).
3-rasm. Dambalarning koʻndalang qirqim yuzasi:
1 – dam olish maydoni;
2 – oldindan bunyod etilgan imoratlar;
3 – loyihalanayotgan maydon;
I –IV – navbati bilan oʻzlashtirishi rejalashtirilgan qum toʻkilmali yuzalar.
To‘g‘onning tanasini tashkil qilgan tuproqning zichligi loyihaviy talabdagidan past va tuproq yot jismlardan tozalanmaganligi oqibatida ular chirib, bo‘shliqlar hosil qilgan, himoya qatlamiga yotqizilgan xarsang toshlarning diametri loyihadagi o‘lchamlardan bir necha bor katta bo‘lgan holda, xarsang tosh qoplamasi loyiha hujjatida belgilangan qalinlikdan kam, toshlar notekis, sifatsiz joylashtirilgan va katta diametrli toshlar o‘rtasidagi bo‘shliqlar mayda toshlar bilan to‘ldirilmagan.
