Qurbonova O’lmas Usmonovna

partiyasi siyosiy muzeyi, Livingstondagi muzey, Ndola va Mbaladagi muzeylar. 
 
Mavzu: Ta’lim sohasini isloh qilishda xalqaro tajribalarning  ahamiyati. 
 
Ta’limni isloh qilishning muhim yo’nalishlaridan biri, uning tarkibini qayta 
qurishdir. Dunyo mamlakatlarida  an’anaviy boshlang’ich ta’lim ommaviy bo’lgan 
bo’lib, u ishlab chiqarishni bilimli (savodli) ishchi kuchi bilan ta’minlanar edi. 60-
70-yillar  oxirida  esa,  demokratiyalashtirish  to’lqinida  dunyo  mamlakatlarida  o’rta 
ta’limni  kengaytirish,  shuningdek,  oliy  ta’limni  rivojlantirish  yo’lga  qo’yila 
boshladi.  Bu  holat  70-yillarda  umumiy  o’rta  ta’limni  tashkil  etish  vazifasini  o’z 
oldiga maqsad qilib qo’ygan Sobiq SSSRga ham taalluqlidir. 
Iqtisodiy gullab-yashnashning asosi bo’lgan ta’limni saqlab qolish va uning 
sifatini  oshirish  ehtiyoji  ko’plab  davlatlarda  ta’limni  standartlashtirish 
muammolarini birinchi o’ringa qo’ydi. 

---

 
86 
Shu  o’rinda  Sobiq  Ittifoq  tadqiqotchisi  B.S.  Gershunskiy  va  V.M. 
Berezovskiylarning quyidagi fikrlarini keltirib o’tish joiz:  - «Standartlashtirish bu 
istalgan  jabhada  biron  narsani  maqsad  qilish  va  natijasini  baholash  bosqichlari 
bilan birga o’tkaziladigan muolajadir»
1
. 
AQSH ta’lim Departamentining ko’rsatmasiga binoan:  
«Standartlar  bu  shunga  qaratilganki,  ya’ni  undagi  ishtirokchilar  bilishi  va 
qila bilishi lozim».
2
 
Standartlashtirish  birinchi,  asosiy  muammo  sifatida  asosan  markazdan 
boshqarilmaydigan,  ya’ni  AQSH,  Buyuk  Britaniya  singari  davlatlarda,  ya’ni 
ko’proq  yagona  umum  milliy  talablarga  ehtiyojlar  mavjud  bo’lgan  davlatlarda 
paydo bo’la boshlagan. 
Bu ko’proq Sobiq Ittifoq tasarrufidagi respublikalarga taalluqlidir.   
AQSH  da  esa,  islohot  maqola,  ma’ruzalarda,  ya’ni  nomining  o’zi  mavjud 
ta’lim  tizimidan  qoniqmaslikdan  guvohlik  berib  turgan:  «Millat  xavf  ostida: 
maktabni  isloh  qilish  zarur»  (1983yil),  «XXI  asr  uchun  ta’lim»  (1983  yil)  kabi 
ilmiy  maqolalarda  o’z  aksini  topgan.  Ularda  amerika  talaba  va  o’quvchilariga 
ta’limning yuqori bosqichlaridagi bilim berishning sayozligi tanqid qilindi. 
80-yillarning  oxirlarida  esa,  qator,  ya’ni  maqsadi  ta’limni  yaxshilashga 
qaratilgan qonun aktlari qabul qilingan.    
«Amerika–2000: ta’lim istiqboli» (1991) deb nomlangan hujjatda ta’kidlanishicha 
2000  yil  amerikalik  o’quvchilar  o’zlarining  boshqa  mamlakatlardagi 
tengdoshlaridan  matematika  va  tabiiy  fanlarni  egallashda  yuqori  ko’rsatkichlarga 
erishadi deyilgan. 
1991  yilda  AQSH  ta’lim  standartlari  va  test  usulidagi  ta’limning  davlat 
standartlarini  rivojlanishi  bo’yicha  Milliy  Kengash  tuzildi.  Komissiya  tuzilib, 
uning  ishtirokida  matematika,  ingliz  tili,  tabiiy  fanlar,  tarix,  geografiya, 
fuqarolikka  kirish,  san’at  singari  fanlardan  ta’lim  standartlari  yaratildi.  1993  yil 
ta’lim  standartlarini  matematika  yo’nalishida  ishlab  chiqish  yakunlandi.  Qolgan 
standartlarni ishlab chiqish 1994-95 o’quv yilida tugatilishi lozim edi.   
AQSHda  shtatlardagi  va  maktab  okruglaridagi  avtonomiya’ning  yuqori 
bosqichi umummilliy ta’lim standartlarining yaratilishida asosiy muammo bo’lgan. 
Shundan  so’ng,  ta’lim  Departamenti  standartlarning  majburiy  emasligi 
to’g’risida qaror qabul qildi.  
Angliyada  esa  ta’lim  standartlarini  yaratishda  boshqa  yo’ldan  bordi. 
Markazlashmagan  ta’lim,  ya’ni  bunda  maktablar  katta  mustaqillikdan 
foydalanishdi  va  ularning  o’zaro  o’quv  reja  va  dasturlarini  ishlab  chiqish,  tanqid 
qilishga keng yo’l (ayniqsa sanoat doiralarida) ochildi. 
Ta’lim  predmetlari  yuqori  va  to’liqsiz  o’rta  maktablar  uchun  80-yillarning 
oxirida ingliz tili (adabiyot), matematika, din va jismoniy tarbiyadan yaratildi. 
Shuningdek, birinchi marta Angliyada majburiy maktab uchun o’quv rejasi 
tuzish  haqidagi  takliflar  ta’limning  Bosh  nazoratchisining  «11-16  yoshlar  uchun 
o’quv reja» (1977yil) tuzishidan boshlangan.