Qurbonova O’lmas Usmonovna

Mavzu:     Ayrim Afrika mamlakatlari ta’lim tizimi tahlili. 
                 Reja: 
1.Jazoir ta'lim tizimi. 
2. Janubiy Afrika  Respublikasi ta'lim tizimi. 
3. Zambiya ta'lim tizimi. 
 
Tayanch tushunchalar: Maorifi , hunar-texnika ta'limi, milliy muzey.  
 
Maorifi, madaniy-ma'rifiy va ilmiy muassasalari. 
Jazoir  mustaqilikka  erishgach,  maorif  sohasida  katta  yutuqlarga  erishildi.  7  ta 
universitet,  170  ta  boshqa  oliy  o'quv  yurtlari,  700  ta  hunar-texnika  ta'limi 
markazlari  bor.  Mamlakatdagi  umumta'lim  maktablarida  260  mingdan  ortiq 
o'quvchi, oliy o'quv yurtlarida 200 ming talaba ta'lim oladi. Eng yirik kutubxonasi- 
Jazoir  shahridagi  milliy  kutubxona  (1  mln.ga  yaqin  asar).  Yirik  muzeylari-Jazoir 
milliy  muzeyi  (1930),  Antik  dunyo  yodgorliklari  milliy  muzeyi  (1897)  va  b. 
Asosiy  ilmiy  muassasalari  Jazoirdagi  Yadro  tadqiqot  instituti  (1966), 
Okeanografiya  instituti,  Astronomiya,  astrofizika  va  meteorologiya  rasadxonasi, 
Biokimyo  instituti  mavjud.  Tibbiyot  muammolari  bilan  Rakka  qarshi    markaz, 
Paster  instituti  (parazitologiya  vamikrobiol.),  gigiyena,  traxoma  va  tropik 
oftalmologiya, stomatologiya institutlari shug'ullanadi.  
 
                  Janubiy Afrika  Respublikasi ta'lim tizimi. 
 
Maorifi,  madaniy-ma'rifiy    va  ilmiy  muassasalari.  Hozirgi  JAR  hududiga 
yevropaliklar  kelgunga  qadar  (17-asr  o'rtalarigacha)  afrikalik  yoshlarga  ta'lim 
berish  an'anaviy  afrikacha  yo'ldan  borgan:  yosh  avlodga  turmush  ko'nikmalari  va 
hayot  falsafasini  o'rgatar  edi.  Yevropalikalarning  dastlabki  manzilgohlari  barpo 
etilgach,  ularning  farzandlari  cherkov  ruhoniysida  diniy  kitob  o'qishni  o'rganardi. 
xristian dini  targ'ibotchilari  (missionerlar)  18-asr  oxiri-19  asr  boshlarida dastlabki 
maktablarni ochishdi. Inglizlar avval boshdanoq  bu maktablarda yevropaliklar va 

---

 
85 
mahalliy  millat  bolalarining  alohida-alohida  o'qishini  joriy  etdilar.  1995-96  yil 
o'quv  yilida  maorif  ehtiyojlari  uchun  8,9  mln  AQSH  dollari  miqdoridagi  mablag' 
ya'ni davlat byudjetining 21,2 % sarflandi. Jami o'quvchilar 9,3 mln kishiga yetdi. 
Boshlang'ich  maktab  o'qituvchilari  kollejlarga,  o'rta  maktab  o'qituvchilari  17 
universitet va 3 politexnika institutida tayyorlanadi. Yirik universitetlari: Pretoriya, 
Vitvatersrand,  Stellenbosh,  Keyptaun  universitetlari.  Yirik  kutubxonalari: 
Blumfonteyndagi  ommaviy  kutubxona  (1875  yilda  tashkil  topgan),  Keyptaundagi 
shahar  (1952),  Parlament  (1857),  Janubiy  Afrika  ommaviy  (1818)  kutubxonalari, 
Keyptaun 
universitetining 
kutubxonasi 
(1829). 
Asosiy 
muzeylari: 
Blumfonteyndagi  milliy  muzey,  Janubiy  Afrika  tabiat    tarixi  muzeyi,  Janubiy 
Afrika madaniyat tarixi muzeyi, Keyptaundagi Milliy galereya. 
 
                        Zambiya ta'lim tizimi. 
Maorifi,  madaniy-ma'rifiy  va  ilmiy  muassasalar.    Zambiya  mustaqillikka 
erishgach,  boshlang'ich  maktablarda  afrikalik  bolalar  yevropaliklar  bilan  birga 
o'qitila boshladi. Bolalar 7 yoshdan boshlab 7 yillik boshlang'ich maktabda o'qiydi. 
Boshlang'ich  maktabning  1-4  sinflarda  darslar  ona  tilida,  so'ng  ingliz  tilida  olib 
boriladi.  O'rta  maktab  5  yillik.  Boshlang'ich  maktablar  uchun  o'qituvchilar  kichik 
(to'liqsiz)  o'rta  maktab  negizida  pedagogika  bilim  yurtlarida  2-3  yil  davomida 
tayyorlanadi.  Kichik  o'rta  maktab  o'qituvchilari  esa  to'liq  o'rta  maktab  negizida 
pedagogika kollejlarida  2 yil davomida , to'liq o'rta maktab o'qituvchilari institutda 
tayyorlanadi.  Hunar-texnika  ta'limi  boshlang'ich  maktab  negizidagi  hunar 
maktablarida    va  hunarmandchilik  o'quv  yurtlarida    amalga  oshiriladi.  Lusakada 
universitet  (8  f-t),  Kitve-Nkanada  uning  filiali  bor.  Zambiyada  yana  bir  qancha 
institut    va  kollejlar  shu  jumladan  Milliy  ijtimoiy  boshqaruv  instituti,  amaliy 
hunarmandchilik  va  tijorat  kolleji,  texnika  kolleji,  milliy  resurslarni  rivojlantirish 
kolleji  va  b.  Yirik  kutubxonalari:  Lusakada  Zambiya  universiteti  kutubxonasi, 
Zambiya kutubxonalar boshqarmasi, shahar ommaviy kutubxona, Ndola va Kitve-
Nkanada ommaviy kutubxonalar bor. 
Muzeylari: Lusakada K. Kaunda uy-muzeyi, Milliy mustaqillik birlashgan