Qoʻshilgan qiymat soligʻi (qqs) umumdavlat soliq turi; ishlab chiqarish va muo-mala jarayonlarining barcha bosqichlarida yaratilgan qoʻshilgan qiymatning bir qismini davlat byudjetiga olish shakli

Qoʻshilgan qiymat soligʻi (QQS) — umumdavlat soliq turi; ishlab chiqarish va muo-mala jarayonlarining barcha bosqichlarida yaratilgan qoʻshilgan qiymatning bir qismini davlat byudjetiga olish shakli. Tovar va xizmatlardan olinadigan bilvosita (egri) soliqlar tarkibiga kiradi. Birinchi marta fransuz iqtisodchisi M. Lore tomonidan 1954-yilda taklif qilingan, 1960-yilda Kod-dIvuar Respublikasida soliq tizimiga kiritilgan. Oʻzbekistonda 1992-yildan boshlab qoʻllaniladi. Tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni sotish va import qilish aylanmasi Qoʻshilgan qiymat soligʻis. solinadigan obʼyekt hisoblanadi. Sotish boʻyicha Qoʻshilgan qiymat soligʻis.ga tortiladigan aylanma sotiladigan tovarlar (ishlar, xizmatlar) qiymati asosida, narxlar va tariflarni, aksiz soligʻini hisobga olgan holda belgilanadi.

Qoʻshilgan qiymat soligʻis.ga tortiladigan aylanma mablagʻ soliq obʼyektining turiga qarab, oʻziga xos usulda aniqlanadi. Mas, ishlab chiqarilgan tovarlar yuklab joʻnatiladigan qismining qiymati, amalga oshirilgan qurilish, taʼmirlash, i.t., konstruktorlik, texnolo-gik, qayta taʼmirlash va boshqa shunga oʻxshash ishlar qiymati Qoʻshilgan qiymat soligʻis.ga tortiladi. Xizmatlar koʻrsatilganda esa transport vositalari yordamida baja-rilgan ishlar qiymati, ijara, vositachilik haqi, infratuzilma, reklama va boshqa xizmatlar qiymati shu soliq obʼyekti boʻladi. Aksiz toʻlanadigan tovarlarni Qoʻshilgan qiymat soligʻisga tortishda uning obʼyekti joʻnatilgan aylanmaga aksiz soligʻining qiymati qoʻshilgan holda aniqlanadi. Oʻzbekiston Respublikasida Qoʻshilgan qiymat soligʻis. asosan, 15,0 % li stavka boʻyicha un-diriladi. Shuningdek, ijtimoiy ahamiyatga ega boʻlgan ayrim oziq-ovqat tovarlari boʻyicha Qoʻshilgan qiymat soligʻis kamayti-rilgan stavkalarda toʻlanishi mumkin. Stavkalar va bunday tovarlarning roʻyxati Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

Qoʻshilgan qiymat soligʻis boʻyicha toʻlovlar soliq turi boʻyicha hisobot taqdim etilgan muddatdan soʻng 5 kun orasida davlat byudjetiga oʻtkaziladi. Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ayrim toifadagi soliq toʻlovchilar uchun Qoʻshilgan qiymat soligʻisni toʻlashning boshqa muddatlarini ham belgilashi mumkin. Import qilinayotgan tovarlar boʻyicha Qoʻshilgan qiymat soligʻis bojxonada rasmiylashtirilgunga qadar yoki rasmiylashtirish paytida toʻlanadi.
Qoʻshilgan qiymat soligʻisni undirish va toʻlash tartibqoidalari Oʻzbekiston Respublikasining „Soliq kodeksi“ (65—79-moddalari) bilan tartibga solinadi.
QQS nima? Qo'shilgan qiymat solig'i yoki QQSni qisqacha-bu mahsulot, ish yoki xizmat qiymatiga qo'shimcha desa bo'ladi. Byudjetga soliq tovarlar va xizmatlarni sotadigan yuridik shaxs tomonidan to'lanadi, ammo aslida bu soliq xaridorlar tomonidan to'lanadi, chunki uning miqdori tovarlar va xizmatlar narxiga kiritiladi. QQS zanjirining uzilishi uchun tovarlar, ishlar yoki xizmatlarni sotish zanjirining barcha ishtirokchilari uni to'lashlari kerak. Bu QQS miqdorini hisoblash imkoniyati tufayli oxirgi iste'molchiga soliq yukini kamaytirishga imkon beradi.
Qo'shilgan qiymat solig'ini kim to'laydi? Qo'shilgan qiymat solig'ini to'lovchilar soliq kodeksining 237 moddasida keltirilgan: O'zR yuridik shaxslari; Hisobot davrida daromadi 1 milliard so'mdan oshadigan yoki ixtiyoriy ravishda QQSni to'lashga o'tgan XK-lar; O'zbekistonda tovarlar yoki xizmatlarni sotadigan xorijiy yuridik shaxslar; shirkat ishlarini yuritish yuklatilgan oddiy sheriklik shartnomasining ishtirokchilari bo'lgan ishonchli shaxslar; tovarlarni O'zbekiston Respublikasi chegarasi orqali olib o'tadigan shaxslar. Ular bojxona qonunchiligiga muvofiq QQS to'lovchilari hisoblanadi; QQS to'lash bilan yuklatilgan soliq agentlari.
O'zbekistonda qo'shilgan qiymat solig'i stavkasi Soliq kodeksining 35-bobiga muvofiq qo'shilgan qiymat solig'i stavkasi 15% miqdorida belgilanadi. Bundan tashqari, nol stavka soliqqa tortiladigan aylanmalar ham mavjud. Bu shuni anglatadiki, mahsulot QQS bilan amalga oshiriladi, ammo soliq nolga teng bo'ladi. Eksport uchun tovarlar sotilgan taqdirda nol stavkasi qo'llaniladi. O'zbekistonda byudjetga to'lash uchun QQS qanday hisoblanadi Byudjetga to'lanishi kerak bo'lgan QQSni ajratish uchun ushbu narsalarni hisoblash kerak: sotuvni amalga oshirishda hisoblangan qo'shilgan qiymat solig'i summasi; etkazib beruvchilar va pudratchilarga to'lanadigan QQS miqdori.
Oddiy so'zlar bilan QQSni hisoblash nima? QQSni oddiy so'zlar bilan hisoblash-xaridor sotib olingan tovarlar, xizmatlar qiymatida to'langan soliq miqdorini qaytarishdir. Nima uchun QQS o'z mahsulotlarini, xizmatlarini sotishda soliq to'lovchining QQS majburiyatlarini kamaytirish orqali amalga oshiriladi. QQSni hisoblash huquqi, agar: tovar yoki xizmat soliq to'lovchining tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish yoki sotish bilan bog'liq faoliyati uchun sotib olinadi; xarid qilingan mahsulot yoki xizmat uchun hisob-faktura yoki QQS summasi alohida ajratilgan boshqa hujjat mavjud; agar soliq byudjetga to'langan bo'lsa, QQS tovarlarini import qilishda; Soliq organlari tomonidan soliq majburiyatlarini bajarishda byudjetga QQS to'lanadi; Nolinchi stavka bo'yicha soliqqa tortiladigan tovarlarni eksport qilishda va xorijiy xaridor tomonidan tovarni to'lashni tasdiqlaydigan bankdan olingan ko'chirma mavjud.