Qoraqalpoq davlat universiteti matematika fakulteti amaliy matematika va informatika kafedrasi

 
Mustaqil topshiriq.
 
Amaliy ish №7 
Mavzu: Oddiy differencial tenglamalarni sonli echishni dasturlash. Hisobli 
eksperiment va vizualizatsiya. 
Amaliy ishning maqsadi: 
Oddiy differencial tenglamalarni sonli echishni 
dasturlashni
o‟rganish.
Qisqacha nazariy ma’lumot:

---

48 
 
Mustaqil topshiriq.
 
Amaliy ish №8 
Mavzu: Jismlarning erkin tushinishini modellashtirish va sonli echish. Hisobli 
eksperiment va vizualizatsiya. 

---

49 
Amaliy ishning maqsadi: 
Jismlarning erkin tushinishini modellashtirishni 
dasturlashtirishni
o‟rganish.
Qisqacha nazariy ma’lumot: 
Dastlab biz bir fazodagi koordinata kerak 
bo‟ladigan bir o‟lchovli harakatni qaraymiz. 
Bizga ma‟lum y(t) koordinatasini, v(t) tezlikni, a(t) tezlanishni 
differensiallar tenglamalar tilida quyidagicha yozamiz: 
v t =
(4.1) 
a t =
(4.2) 
Bu ifodalar kinematik deyiladi. Sababi ularning harakatiga ta‟sir qiluvchi 
kuchlar hisobga olingan. Nyutonning II-Qonuniga muvoiq tezlanish unga 
ta‟sir qilayotgan kuchlarga bog‟liq aniqlanadi. 
a t =
F(g,v,t) (4.3) 
Bunda F-Kuchlarning teng ta‟sir etuvchisi, m-inert massa. 
=
F(g,v,t) (4.4) 
Erkin tushayotgan jismga ta‟sir qiluvchi kuchlar: havoning qarshilik 
kuchi, og‟irlik kuchi. 
v
(t)=
+gt (4.5a) 
y(t)=
+
t+
gt (4.5b) 
F=
=
(4.6) 
Erkin tushuvchi jismga havoning qarshilik kuchining ta‟sirini ham 
hisobga olamiz. 
-qarshilik kuchi yuqoriga yo‟nalgan. 
F=
-
=mg-
(4.7) 
(v)=
v (4.8a) 
(v)=
v (4.8b) 
va 
parametrlari tashqi muhit xususiyatlaridan va tushayotgan 
jismning geometriyasidan kelib chiqadi. 
=
(4.9) 
Tushib kelayotgan jismning tezligi juda kichik bo‟lsa
v >>
bo‟ladi.