|
W
waqıtqa tólew
vaqtbay
to‘lov
повременная
оплата
waqtınsha
jumısqa
qábiletsizlik
vaqtincha ishga
layoqatsizlik
временная
нетрудоспо-
собность
waqtınsha
wazıypasın
atqarıw
vaqtincha vazifasini
bajarmoq
временно
исполнаять
обязанности
waqtınshalıq
jumıs
vaqtinchalik ish
временная
работа
404
wazıypalardı
bólistiriw
vazifalarni taqsimlash
распределение
обязанностей
wazıypasın
atqarıwǵa kirisiw
vazifasini bajarishga
kirishmoq
приступить к
исполнению
обязанностей
wazıypasın
atqarıwshı
vazifasini bajaruvchi
исполняющий
обязанности
wákil
vakil
делегат
wákiller,
delegaciya
vakillar, delegatsiya
представитель,
делегация
wákillik
vakolat
полномочие,
полномочия
wákillik múddeti
vakolat muddati
срок полномочий
wálayat
viloyat
область
wásiyat
vasiyat
завет, завещания
wásiyat etiwshi
vasiyat qiluvchi
завещатель
wásiyatnama
vasiyatnoma
завещание,
завещательное
письмо
Y
yarlık
yorliq
этикетка
yarım jıllıq joba
yarim yillik reja
полугодовой
план
Z
zıyandı toltırıw,
zıyannıń ornın
toltırıw, zıyandı
óndiriw
zararni to‘ldirmoq,
zarar o‘rnini to‘ldirmoq,
zararni undirmoq
возместить
убыток / ущерб
Sh
405
shaǵım
shikoyat
жалоба;
апелляция
shaǵım etiwshi
shikoyatchi
жалобщик
shaǵım hám
usınıslar dápteri
shikoyat va takliflar
daftari
книга жалоб и
предложений
shaqırıq, mirát
da’vatnoma
вызов,
приглащение
shaqırıw qaǵazı
chaqiruv qog‘ozi,
chaqiriqnoma
повестка
shańaraq jaǵdayı
oilaviy ahvoli
семейное
положение
shara kóriw
chora ko‘rmoq
принять меры
shárt, talap,
ultimatum
shart, talab,
ultimatum
ультиматум
shártlerdi qabıl
ettiriw
shartlarni qabul
qildirmoq
диктовать условия
shártli san, indeks
shartli raqam,
indeks
индекс
shártnama / kelisim
dúziw
shartnoma/bitim
tuzish
контрактация;
заключение
договора
shártnama boyınsha
islewshi adam
shartnoma bo‘yicha
ishlovchi kishi
договорник
shártnama dúziw
shartnoma tuzmoq
заключить
договор
shártnama
múddetiniń
tamamlanıwı
shartnoma
muddatining tugashi
истечение срока
договора
shártnama,
kontrakt, kelisim
shartnoma, bitim
договор,
контракт;
соглашение,
сделка
shártnamalıq
minnetlemelar
shartnomaviy
majburiyatlar
договорные
обязательства
406
shártnamanı biykar
etiw
shartnomani bekor
qilmoq
денонсировать
/ расторгнуть
договор
shegirme
chegirma
скидка
sherek (jıl sheregi)
chorak (yil choragi) квартал
sherek (oqıw jılı
sheregi)
chorak (o‘quv yili
choragi)
четверть
shet el pasportı
chet el pasporti
заграничный
паспорт
shet el xızmet
saparı
chet el xizmat safari
заграничная
слудебная
командировка
shólkem
muassasa
заведение
shólkem túriniń atı
muassasa turining
nomi
название вида
учреждения
shólkem, keńse,
mákeme
muassasa, idora,
mahkama
учреждение;
ведомство
shólkemlestiriw
hújjetleri
tashkiliy hujjatlar
организационные
документы
shólkemlestiriw
ilajları
tashkiliy tadbirlar
организационные
мероприятия
shólkemlestiriw
jumısları
tashkiliy ishlar
организационные
работы
shólkemlestiriw
máseleleri
tashkiliy masalalar
организационные
вопросы
shtamp,
tórtmúyeshli mór
shtamp, to‘rtburchak
muhr
штамп
shtat birligi
shtat birligi
штатная единица
shtat kestesi
shtat jadvali
штатное
расписание
shtat, orın, jumıs
ornı
shtat, o‘rin, ish o‘rni штат
407
shtatqa qabıl etiw
shtatga qabul
qilmoq
зачислить в штат
shtattan tısqarı
shtatdan tashqari
внештатный
shtempel
shtempel
штемпел
C
cenzura
senzura
цензура
Ch
chek dáptershesi
chek daftarchasi
чековая книжка
408
ÁLIPBE
QARAQALPAQ ÁLIPBESINDEGI
HÁRIPLER, OLARDÍŃ IZBE-IZ
JAYLASÍW TÁRTIBI HÁM ATLARÍ
1
q/t bas-
pa
jaz-
ba
aytš-
lšwš
kirill q/t baspa jaz-
ba
aytš-
lšwš
kirill
1
Aa
a
а
18
Nn
ne
н
2
Áá
á
ә
19
Ńń
ńe
ң
3
Bb
be
б
20
Oo
o
о
4
Dd
de
д
21
Óó
ó
ө
5
Ee
e
е, э
22
Pp
pe
п
6
Ff
fe
ф
23
Rr
re
р
7
Gg
ge
г
24
Ss
se
с
8
Ǵǵ
ǵa
ғ
25
Tt
te
т
9
Hh
he
ҳ
26
Uu
u
у
10
Xx
xa
х
27
Úú
ú
ү
11
Íš
š
ы
28
Vv
ve
в
12
Ii
i
и
29
Ww
we
ў
13
Jj
je
ж
30
Yy
ye
й
14
Kk
ke
к
31
Zz
ze
з
15
Qq
qa
қ
32
Shsh
she
ш, щ
16
Ll
la
л
33
Cc
ce
ц
17 Mm
me
м
34
Chch
che
ч
409
QARAQALPAQ TILINIŃ TIYKARǴÍ
ORFOGRAFIYALÍQ QAǴÍYDALARÍ
ÁLIPBEDEGI HÁRIPLERDIŃ XÍZMETI HÁM
JAZÍLÍWÍ
Álipbeniń quramına kirgen háripler xızmetine qaray eki
túrli bolıp bólinedi:
1) dawıslı seslerdi bildiretuǵın háripler:
a, á, e, i, i, o, ó, u,
ú.
2) dawıssız seslerdi bildiretuǵın háripler:
b, d, f, g, ǵ, h, x,
j, k, q, l, m, n, ń, p, r, s, t, v, w, y, z, sh, c, ch.
DAWÍSLÍ HÁRIPLERDIŃ IMLASÍ
§1. A a háribi
– juwan, ashıq dawıslı
a
sesiniń tańbası.
Ol juwan buwınlı sózlerdiń barlıq esitilgen orınlarında jazıladı:
adam, alma, ana, bala, taw, tas, qaharman, abadan, avtobus,
vagon
hám t.b.
§2. Á á háribi
– jińishke, ashıq dawıslı
á
sesin tańbalaydı. Bul
hárip, kóbinese sózlerdiń birinshi buwınında, geyde ekinshi hám
onnan sońǵı buwınlarda da jazıladı:
álem, bárhama, kán, qánige,
gálle, qálem, kútá, báhár, másláhát, Ábdirasúwli
hám.t b.
§3. E e háribi
– jińishke, qısıq dawıslı
e
sesin bildiredi.
Ol túpkilikli hám basqa da ózlestirme sózlerdiń barlıq esitilgen
orinlarında dara
e
túrinde jazıladı:
el, eki, etik, ertek, erkin, terek,
bes, besik, besew, kerege, kóleńke, elektr, ekran, ekonomika,
emal, epitet, estetika, chechen, Elena, Egor
hám t.b.
§4. Í ı háribi
– juwan, qısıq dawıslı
ı
sesiniń tańbası. Bul
hárip túpkilikli sózlerinde qısqa dawıslı sesti bildirse
(ılaq,
ıdıs, ırım, orın, tınıq, qızıl
hám t.b.),
tıl, sır, cıgan
sıyaqlı rus tili
arqalı kirgen sózlerde ádettegiden góri sozılıńqılaw aytıladı.
§5. I i háribi
– jińishke, qısıq dawıslı
i
sesin tańbalaydı
hám sózlerdiń barlıq esitilgen orınlarında jazıla beredi:
is,
ilim, iyin, irimshik, iyis, isenim, ilmek, til, biz
hám.b. sózlerde
qısqa dawıslı seslerdi bildirse, al
kino, lirika, ximiya, fizika,
410
ekonomika
t.b. sıyaqlı rus tili arqalı kirgen sózlerdiń jazılıwında
sozılıńqı aytılatuǵın sestiń xızmetin de atqaradı.
Íy/iy qosarlıları
jıy, jıyın, kiy, kiyin, siyle, iyne, qıy, qıyın,
qıydı, qıyadı, toqıydı, uyıydı, bekiydi, suwıydı
hám
ádebiy,
mádeniy, ilimiy
hám t.b. sıyaqlı sózlerdiń aqırında qosarlı
túrinde saqlanıp jazıladı.
Ańlatıw:
qánige
(qániyge emes),
tágdir
(tágdiyir emes),
tásir
(tásiyir emes) hám t.b. sózlerde. Sonday-aq
Ámin
(Ámiyin
emes)
Ámina
(Ámiyina emes),
Nızamatdin
(Nızamatdiyin
emes) hám t.b. sıyaqlı adam atlarında
i
háribi sóylewde
ádettegiden sozılıńqırap aytılsa da, jazıwda birinshi kórsetilgen
túrinde jazıladı.
§6. O o háribi
– erinlik, ashıq dawıslı
o
sesiniń tańbası.
Bul hárip, kóbinese túpkilikli hám ózlestirme sózlerdiń
dáslepki buwınında, al ózlestirme sózlerdiń basında, aqırında
da jazıladı:
ol, oraq, oramal, ot, otın, otaq, otar, qonaq, sora,
sona, Omar, oda, opera, okrug, order, ocherk, okean, radio,
kino, video
hám t.b.
§7. Ó ó háribi
– erinlik, ashıq dawıslı
ó
sesiniń tańbası.
Ó
háribi, kóbinese sózlerdiń birinshi buwınında jazıladı, sońǵı
buwınlarda esitilgen menen jazıwda júdá siyrek qollanıladı:
óz,
ót, ómir, óner, óndiris, ógiz, bóz, kóz, kólem, kóylek, bódene,
kóleńke, tól, ónim, maysók, átshók, áshekóy, átóshkir, átkónshek
hám t.b.
§8. U u háribi
– erinlik, qısıq dawıslı
u
sesiniń tańbası.
Bul hárip, kóbinese sózlerdiń dáslepki buwınında hám geybir
sózlerdiń keyingi buwınlarında da ushırasadı hám jazıladı:
ul,
usı, usıl, untaq, ultan, ullı, qulın, julın, qudıq, qundız, maqul,
maqluq, huqıq, ǵulǵula
hám t.b. Al,
institut, universitet, galstuk,
Ukraina, ustav, jurnal
hám t.b. sıyaqlı ózlestirme sózlerde hám
Aruwxan
(Aruxan emes),
Sulıwxan
(Suluxan emes),
Aytuwǵan
(Aytuǵan emes)
Muwsa
(Musa emes) hám.t.b. túpkilikli adam
atlarında u háribi
ıw/iw, uw/úw
qosarlarınıń xızmetin atqarıp,
sozılınqı aytıladı hám jazıladı.
§9. Ú ú háribi
– erinlik, qısıq dawıslı
ú
sesiniń tańbası.
Bul hárip, kóbinese sózlerdiń birinshi buwınında jazıladı:
úki,
411
úzik, úmit, túlki, júzik, sútilmek, úyrek, kún, tún
hám t.b. Al,
dástúr, májbúr, búlbúl, dúldúl, gúmgúm, biygúna, nagúman,
Qumshúńgil, Aygúl, Aqsúńgúl
hám t.b. sıyaqlı sózlerdiń ortanǵı
hám sonǵı buwınlarında da jazıladı.
Uw/úw, ıw/iw
qosarlılarınıń jazılıwı: uw/úw qosarlıları,
kóbinese sózlerdiń birinshi buwınında jazıladı da, sońǵı
buwınlardı ıw/iw túrinde jazıladı:
jazıw, seziw, súziw, suwıw,
jayıw, sızıw, rawajlandırıw, bilimlendiriw
hám t.b. Biraq,
geypara birigip jazılatuǵın
kúnshuwaq, ulıshuw-qumquwıt
sıyaqlı qospa sózlerde ekinshi hám onnan sońǵı buwınlarında
da jazıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
