Xonlikdagi ilm-fan taraqqiyoti o‘z darajasiga ko‘ra O‘rta Osiyodagi qo‘shni davlatlarga yaqin turardi. Asosiy madaniyat o‘choqlari yirik shaharlarda bo‘lib, oliy ta’lim beruvchi madrasalar asosan shaharlarda joylashgan. Boshlang‘ich maktablarda ham, madrasalarda ham asosiy e’tibor diniy ta’lim berishga qaratilardi. Shuningdek, ta’lim muassasalarida dunyoviy fanlardan adabiyot, tarix, nutq, mantiq, aljabr va xandasa kabi fanlar o‘qitilgan. Poytaxt shahar Qo‘qonda 19-asrda 15 ta madrasa faoliyat ko‘rsatgan bo‘lsa, boshqa shaharlarda ham bir necha yirik madarasalar bor edi. Lekin xonlikda Buxoro madrasalarini tugatib kelgan kishilarning mavqei ancha baland hisoblanardi. - Xonlikdagi ilm-fan taraqqiyoti o‘z darajasiga ko‘ra O‘rta Osiyodagi qo‘shni davlatlarga yaqin turardi. Asosiy madaniyat o‘choqlari yirik shaharlarda bo‘lib, oliy ta’lim beruvchi madrasalar asosan shaharlarda joylashgan. Boshlang‘ich maktablarda ham, madrasalarda ham asosiy e’tibor diniy ta’lim berishga qaratilardi. Shuningdek, ta’lim muassasalarida dunyoviy fanlardan adabiyot, tarix, nutq, mantiq, aljabr va xandasa kabi fanlar o‘qitilgan. Poytaxt shahar Qo‘qonda 19-asrda 15 ta madrasa faoliyat ko‘rsatgan bo‘lsa, boshqa shaharlarda ham bir necha yirik madarasalar bor edi. Lekin xonlikda Buxoro madrasalarini tugatib kelgan kishilarning mavqei ancha baland hisoblanardi.
- 19-asr boshida Qo‘qon xoni Umarxonning homiyligi Qo‘qon adabiy muhitini shakllantirgan va rivojlantirgan qator talantli ijodkorlarni yuzaga chiqardi. Bu davrda faoliyat ko‘rsatgan shoirlar va ularning ijodi Fazliy va Mushrif tomonidan tuzilgan “Majmuat ush-shuaro” nomli tazkirada yaxshi yoritib berilgan. Unda 18-asr oxiri – 19-asr boshlarida Qo‘qonda yashab ijod qilgan Maxmur, Gulxaniy, Fazliy, Mushrif, G‘oziy, Sodiq, Xijlat, Xoziq, Xotif va boshqa ijodkorlar haqida ma’lumot berilgan. Qo‘qon xonligining 19-asr birinchi yarmidagi adabiy hayoti rivojida marg‘ilonlik Jahon otin Uvaysiy, Nodira begim, o‘ratepalik Dilshod Barno, Mahzuna kabi ijodkor ayollarning alohida o‘rni bor.
- Qo‘qon xonligi tarixnavisligida Niyoz Muhammad Ho‘qandiyning “Tarixi Shohruhiy”, Mirzo olim Toshkandiyning “Ansob us-salotin va tavorix ul-xavoqin”, Otabek Fozil zg‘lining “Mufassal tarixi Farg‘ona” asarlari muhim ahamiyat kasb etadi.
- Xonlikda butun O‘rta Osiyo uchun xarakterli bo‘lgan an’anaviy me’moriy uslublar bilan birga mahalliy hususiyatlar ham ko‘zga tashlanadi. Xonlikdagi muhim me’moriy inshootlar jumlasiga Umarxon tomonidan Qo‘qonda qurilgan jome masjidini, undan keyingi xonlar barpo etgan madrasalarni, Toshkentdagi Mo‘yi muborak madrasasini, Tillashayx masjidini, Shayxontohur me’moriy majmuasini, Namangan, Andijonda qurilgan bir nechta madrasa va jome masjidlarini aytib o‘tish kerak. Shuningdek, savdo-sotiq bilan bog‘liq bo‘lgan inshootlar, bozorlar, karvonsaroylar qurilishida ham me’morchilikning rivojlangan yo‘nalishlari ko‘zga tashlanadi.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати - Karimov I. Milliy mafkura - mamlakat kelajagi poydevori. “Xalq so`zi” gazetasi, 7 aprel, 2000 yil.
- Karimov I. “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q”, T.”Sharq”, 1998.
- Karimov I. “Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot - pirovard maqsadimiz” “Ishonch” gazetasi, 25 yanvar 2000 yil.
- O`zbekiston tarixi (qisqacha ma`lumotnoma) T. ”Sharq”, 2000.
- O`zbekiston tarixi (1-qism), T.”Universitet”, 1997.
- O`zbekiston tarixi (talabalar uchun qisqacha Ma`ruzalar matni), T., “Universitet”, 1999.
- www.ziyonet.uz
- www.pedagog.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |