Qon tomirlar fiziologiyasi

ARTERIYALARDA QON OQISHI  

Qon oqimining pulsga bog‘liq  o‘zgarishlari. Yurak xar safar qisqarganda 

qon      chap  bo‘lmadan  aortaning  yuqoriga  ko‘tariluvchi  qismiga  faqat  qaydalish 

davrida chiqadi. Bu yerda qon oqishi tezligi aorta qopqoqlar ochilganda tez ortib, 

davrning  1/3  o‘tganida  eng  yuqori  darajaga  yetadi.  Haydalish  davrining  oxiriga 

borib  qon      oqishi  to‘xtaydi.  Bo‘shashish  davri  boshlanishidan  aorta  qopqoqlar 

berkilishigacha  o‘tgan  vaqt  ichida  qon  chap  qorinchaga  qayta  oqadi.  Diastola 

vaqtida  ko‘tariluvchi  aortada  qon  xarakat  qilmaydi.Tinch  xolatda  bo‘lgan 

odamning ko‘tariluvchi aortasida qon   oqish tezligi haydalish fazaning boshlarida 

100 sm/s dan  ko‘proq bo‘ladi. Bu davr butun olinganiqa, qon   oqishning o‘rtacha 

tezligi 70 sm chamasidadir. 

Yurakdan  uzoqlashish  bilan  oqish  tezligining  o‘zgarish  amplitudasi  asta-

sekin kamayadi. Ammo ko‘krak aortasida va periferik arteriyalarda ham  diastola 

vaqtida qonning orqaga oqishi kuzatiladi. 

Arteriyalarning oxirgi shoxlarida va arteriolalarda qonning pulslanib oqishi 

asta-sekin uzluksiz qon oqishiga o‘tadi.  

Qon   oqishi tezligi va qon tomirlarning ko‘ndalang  kesimi. Aorta va yirik 

arteriyalarda qon   oqimi yurak qisqarishiga qarab  o‘zgarib turadi. Qon   oqishning 

o‘rtacha  chiziqlik  tezligi  aortada  40 sm/s  (7-  jadval).  Yurakdan  otilib  chiqadigan 

qon   miqdori   oshganda qon   oqishining chiziqlik tezligi 100 sm/s dan ham  oshib 

ketishi mumkin.Qon oqishining o‘rtacha tezligi tomirlarning ko‘ndalang  kesimiga 

---

teskari proporsional bo‘lganidan (bu tezlik periferik arteriyalarda ancha past, 20—

30 sm/s), ayniqsa oxirgi arteriya va arteriolalarda juda kamayib ketadi.  

Qon    oqishining  chiziqlik  tezligi  kapillyarlarda  0,03  sm/s  oz    bo‘ladi.      Qon 

o‘rtacha uzunlikdagi kapillyardan (0,75 mm) 2,0—2,5 sekundda o‘tadi.   

Kapillyarlardan  boshlanadigan  venoz    tomirlar  yurakka  yaqinlashar  ekan, 

bir-biriga qo‘shilib, borgan sari yiriklashadi. Ammo ularning umumiy ko‘ndalang 

kesimi yurak tomon kichiklashib boradi.. Shuning uchun qon   oqishining chiziqlik 

tezligi venoz  tizimning boshida juda kichik, yurakka yaqinlashish borasida oshadi 

va kovak venalarda 20 sm/s ni tashkil qiladi.