Qon sporalilarga umumiy tavsif Qon sporalilar turkumi vakillari xo’jayin almashtirib rivojlanadigan, odam va issiq qonli hayvonlarning eritrotsitlarida parazitlik qiluvchi 100 ga yaqin turni o’z ichiga oladi

Plazmodium falciparum - bu odamlarning bir hujayrali protozoan paraziti va odamlarda bezgakni keltirib chiqaradiganeng halokatliPlazmodiy turi. Bu urg’ochi  Anopheles pashshasi chaqishi orqali yuqadi. Bu falciparum bezgak deb ataladigan kasallikning eng xavfli shaklini keltirib chiqaradi va bezgakning barcha holatlarining 50% uchun javob beradi. Bu tur gorillalarda, taxminan 10 000 yil oldin topilgan Laveraniya bezgak parazitidan olingan. Alphonse Laveran 1880 yilda birinchi bo'lib parazitni aniqlagan va uni Oscillaria malariae deb atagan. Ronald Ross chivinlardan yuqishini 1897 yilda aniqlagan. Jovanni Battista Grassi 1898 yilda urg’ochi anopheles chivinidan odamlarga to'liq yuqishini tushuntirdi Odamga yuqumli bosqichi chivinning so’lak bezidagi sporozoitlardir. Sporozoitlar jigarda ko'payib merozoitlarga aylanadi. Ushbu merozoitlar qizil qon tanachalariga kirib, bezgak alomatlari paydo bo'ladigan trofozoitlar, shizontlar va gametotsitlarni hosil qiladi. Chivinlarda gametotsitlar ookinetga aylanadigan zigotaga jinsiy reproduktsiyadan o'tishadi. Okinet sposozitlardan hosil bo'lgan oositlarni hosil qiladi

Plazmodium ovale - bu odamlarda tertian bezgakni keltirib chiqaradigan parazit turi. Bu odamlar yuqtiradigan Plazmodium parazitlarining bir nechta turlaridan biri, shu jumladan bezgak infektsiyasining asosiy sababi bo'lgan Plazmodium falciparum va Plazmodium vivax bilan solishtirganda kam uchraydi va P. falciparumga qaraganda ancha kam xavflidir. Yaqinda P. ovale genetik usullar bilan ikkita kichik turlardan, ya'ni P. ovale pardisi va P. ovale wallikeri iboratligini ko'rsatdi. Ushbu tur birinchi marta 1914 yilda Stefan tomonidan 1913 yilning kuzida Hindistonning markazidagi Pachmari sanitariyasida bemordan olingan qon namunasida tasvirlangan va may kantsleri Mayk Kenrik tomonidan Stivenga (u Liverpulda ishlayotgan ) yuborilgan. P. ovale asosan Afrika (saxara atroflari) va Tinch okeanining g'arbiy qismidagi orollarda to'plangan . Ammo P. ovale haqida Filippin, sharqiy Indoneziya va Papua-Yangi Gvineya, shuningdek, Bangladesh, Kambodja, Hindiston, Tailand va Vetnamda ham qayd etilgan. Bir necha izlanishlarda P. ovalining tarqalganligi boshqa bezgak parazitlariga nisbatan past bo'lgan, bezgak bilan kasallanishning 5% dan kamrog'i P. ovale infektsiyasi bilan bog'liq bo'lgan . Ma'lum bir sharoitda P. ovale yuqori darajada tarqalishi mumkin, chunki Kamerunda o'tkazilgan kamida bitta tadqiqot P. ovale infektsiyasining tarqalishi 10% dan yuqori ekanligini aniqladi . P. vivax-ga o'xshash bo'lsa-da , P. ovale , Duffy qon guruhi uchun salbiy bo'lgan odamlarni yuqtirishga qodir , bu esa Afrikaning Saxaradagi ko'plab aholisi uchun xosdir. Bu Afrikaning ko'p qismida P. ovale ( P. vivax emas ) ko'proq tarqalishini tushuntiradi