Qon sporalilarga umumiy tavsif Qon sporalilar turkumi vakillari xo’jayin almashtirib rivojlanadigan, odam va issiq qonli hayvonlarning eritrotsitlarida parazitlik qiluvchi 100 ga yaqin turni o’z ichiga oladi

Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti biologiya fakulteti 2E kurs talabasi g’oyibova kamshodning zoologiyadan taqdimot ishi

Qon sporalilarga umumiy tavsif Qon sporalilar turkumi vakillari xo’jayin almashtirib rivojlanadigan, odam va issiq qonli hayvonlarning eritrotsitlarida parazitlik qiluvchi 100 ga yaqin turni o’z ichiga oladi. qon sporalilar eymeriyasimonlar singari hujayra ichida parazitlik qilsada, ularning hayot sikli bir necha xo’jayinda o’tadi. Qon sporalilarning jinsiy ko’payishi qon so’ruvchi chivinlar ichagida(asosan, anopheles ), jinssiz ko’payishi hamda makro- va mikrogametotsitlar odam va boshqa umurtqali (qushlar, sutemizuvchilar, sudralib yuruvchilar) organizmlar qizil qon tanachalarida o’tadi. Chivinlar ularning asosiy xo’jayini, odam va umurtqali hayvonlar esa oraliq xo’jayin hisoblanadi. Qon sporalilarning sporogoniyasi (spora ichida ko’payishi) eymeriyalardan farq qilib tashqi muhitda emas, balki chivinlar organizmida boradi. Bu hashorotlar qon sporalilarning tashuvchilari hisoblanadi. Plasmodium avlodi vakillari Plazmodiy (plasmodium) – bir hujayralil parazit organizmlar avlodi. Ba’zi bir turlari bezgak kasalligini keltirib chiqaradi. 200 ga yaqin turi fanga ma’lum bo’lib, ulardan 5turi odam tansida parazitlik qiladi. Qolgan turlari esa boshqa umurtqali hayvonlar -- primatlar, kemiruvchilar, qushlar va sudralib yuruvchilarda parazitlik qiladi. Plazmodiylarning hayot sikli 2 ta xo’jayinda: umurtqalilar va chivinlarda o’tadi. Plazmodiylar organizmga tushgandan so’ng, o’zidan chivinlarni jalb qiluvchi modda ishlab chiqaradi. Bu borada sichqonlarda bir necha bor tajribalar o’tkazilgan. Olib borilgan tajribada parazitlar sichqonlar hidini o’zgartirgan, ayniqsa, bu jalb qiluvchi hid parazitlar hayot sikli davomida tarqalib turgan. Plazmodiylarning barcha o’rganilgan turlarida 14 ta xromasoma, bitta mitixondriya va rudiment holdagi plastida mavjud. Har bir xromasoma uzunligi 500 kilobaz dan 3.5 megabazgacha. Genomining umumiy hajmi 25 megabaz atrofida, genom 5300 ga yaqin genni o’zida saqlaydi. Plazmodiylarning sporozoitlari 5-8 mkm keladigan juda kichik chuvalchangsimon bir yadroli hujayralar bo’lib, tuzilishi koksidiyalar sporozoitiga o’xshaydi. Lekin konoidlari bo’lmasligi blan farq qiladi.