Qo‘llashi, atom energetikasi hamda katta shaharlar chiqindilarini dunyo okeaniga

60-rasm. O‘zbekiston Respublikasida hududning kengligi va yilning
fasliga nisbatan kunning yorug‘ vaqti.
katlarida
quyosh
radiatsiyasiningtaqsimlanishi
ko‘rsatilgan. 
61-rasmda
O‘zbekiston Respublikasi hududning 16 hamda 21 kengliklarida kunning yorug‘lik
davri 16-17 soatni tashkil qilishi ko‘rinib turibdi.
61-rasm. Markaziy Osiyo mamlakatlarida quyosh radiatsiyasining
taqsimlanishi.
7.3 Quyosh energiyasini yig‘uvchi qurilmalar.
Quyosh energiyasidan issiqlik ishlab chiqarishda ham, elektr energiya
ishlab chiqarishda ham foydalanish mumkin. Birinchi holatda yassi konsen
-

---

110
tratsiyalashgan quyosh kollektorlari qo‘llaniladi. Ulardan issiqlik tashuvchi
sifatida suv, havo yoki antifrizlar ishlatish mumkin. Ikkinchi holatda esa,
yorug‘lik oqimi energiyasi fotoelektr o‘zgartirgichlarda bevosita elektr
energiyasiga aylanadi yoki issiklik elektr stansiyalarning an’anaviy sxemalar
ishlatiladi.
Insoniyat qadim zomonlardan quyoshningqudratini sezganlar va o‘zlarini bir
umr unga bog‘liq ekanliklarini his qilganlar. SHuning uchun quyoshdan to‘xtovsiz
ko‘proq foydalanishni o‘ylaganlar. Avval quyosh nuridan qo‘shimcha energiya
olish-suvni va binolarni isitish, dengiz suvlarini tozalash va boshqa maqsadlarini
amalga oshirishga harakat qilishganlar.
7.4 Quyosh energiyasidan issiqlik va elektroenergiya olish
usullari va qurilmalari. 
Hozirgi kunda dunyodagi barcha mamlakatlarda ekologik toza energiya
hisoblangan quyosh energiyasidan foydalanishga harakat qilinmoqda. Quyosh
nurlari energiyasi, issiqlik hamda elektr energiyasi ishlab chiqarishda
foydalanilmoqda. 
Birinchi holatda yassi konsentratsiyalashgan quyosh kollektorlari
qo‘llanilsa, ikkinchi holatda yorug‘lik oqimi energiyasi fotoelektr o‘zgartirgichlar
yordamida bevosita elektr energiyasiga aylantiriladi (yoki quyosh nuridan olingan
issiqlik energiyasidan, ana’naviy issiklik elektr stansiyalaridagidek foydalaniladi).
Past temperaturali (100 S
0
gacha) issiqlikni quyosh energiyasi yordamida
olish, hozircha ishlab chiqilgan texnalogiyalar bo‘yicha uncha murakkab emas va u
er yuzasining har xil nuqtalarida uzoq vaqt rivojlanish tarixiga ega. 62 va 63-
rasmlarda quyosh nurlarini yig‘uvchi qurilmalarning turlari ko‘rsatilgan.