Qo‘llashi, atom energetikasi hamda katta shaharlar chiqindilarini dunyo okeaniga

9-rasm
.
O‘zbekistonda qayta tiklanadigan energiya manbalarining texnik
imkoniyatlari sxemasi.
4-jadval. O‘zbekiston Respublikasi hududidagi eng muhim qaytalanuvchi
energiya manbalarining turlari va miqdorlari (mln.t.n. e.)
Qaytalanuvchi
energiya
manbalari turlari
YAlpi potensial
Texnik potensial
O‘zlashtiril-
gan
mln.t.
n.e
MVt s
mln.t
n.e
MVt s
mln.t.
n.e
MVt s
Quyosh energiyasi
50973
592,9
x
10
9
176,8 2,08
x
10
9
-
-
SHamol energiyasi
2,2
25,6 
x
10
6
0,4
4,7
x
10
6
-
-
Gidroenergiya
9,2
107
x
10
6
1,8
21
x
10
6
0,6 7
x
10
6
Biomasslar
energiyasi
10,8
125,7
x
10
6
4,7
54,7
x
10
6
-
-
Geotermal suv
energiyasi
0,4
4,7
x
10
6
-
-
-
-
JAMI
50984,6
593 
x
10
9
179,0
2,1 
x
10
9
0,6 7
x
10
6
Hozirgi kunda O‘zbekistonda qaytalanuvchi energiya manbalaridan
foydalanish bo‘yicha juda ko‘p ilmiy-tadqiqot, loyiha hamda qurib ishga tushirish
ishlari xalqaro grantlar va loyihalar asosida bajarilmoqda [13] (10-rasm).

---

33
10-rasm. Qaytalanuvchi energiya manbalaridan foydalanish bo‘yicha
O‘zbekistonda bajarilayotganloyihalar.
2.5 Noananaviy energiya manbalariga qurilgan energetik
ob’ektlar va elektrostansiyalar tarixi, hozirgi ahvoli va
kelajagi.
Hozirgi kunda insoniyat oldida kelajak avlodlar uchun atrof-muhitni toza
holda saqlab qolish muammosi turibdi. Buning uchun organik yoqig‘ilardan
foydalanib ishlab chiqariladigan energiya miqdorini kamaytirish hamda ekologik
toza energiya ishlab chiqarishdan iboratdir. SHuning uchun dunyo mamlakatlarida
qaytalanuvchi energiya manbalaridan foydalanib toza ekologik energiya ishlab
chiqarishga qiziqish taboro oshib bormoqda. Hozirgi kunda asosan quyidagi
qaytalanuchi energiya manbalari-
dan foydalanib energiya ishlab chiqarilmoqda: 

quyosh energiyasi;

shamol energiyasi;

gidroenergetika (o‘rta-, kichik- va mikrogidroenergetika);

to‘lqinlar energiyasi;

---

34

suv sathlarinig ko‘tarilib-tushish energiyasi;

geotermal suvlar va geyzerlar energiyasi;

biomassa energiyasi.
Dunyo mamlakatlari hududlarini olib qaraydigan bo‘lsak, ularning
hammasida ham qaytalanuvchi energiya manbalarining barcha turlari mavjud
emas. 
Masalan, 
mamlakatimizda
suv
sathlarinig
ko‘tarilib-tushish
energiyasi,to‘lqinlar va okean hamda dengizlardagi har xil oqimlar energiyasi, 
geyzerlar energiyasi manbalari mavjud emas, chorvachilik va parrandachilik
fermalari chiqindilari hamda er ostidan issiqlik nasoslari orqali energiya olish
yo‘lga qo‘yilmagan. Respublikamizda eng ko‘p energiya olinadigan manba quyosh
energiyasi hisoblanadi. Xuddi shuningdek, ba’zi mamlakatlarda kuchli shamollar, 
geyzerlar, to‘lqinlar,okean hamda dengizlardagi har xil oqimlar, biomassalarning
manbalari, ekologik toza energiya ishlab chiqarishda etakchi o‘rinlarni
egallaydilar.
Har qanday sohada birinchilar bo‘ladi. Quyida 2009-2013 yillarda, 
qaytalanuvchi energiya manbalaridan foydalanib hozirgi kunda eng ko‘p energiya
ishlab chiqaruvchi energetik ob’ektlarni ko‘rib chiqamiz.