Qo’llanma / "Iqtisodiy ta’limda o’qitish texnologiyasi" seriyasidan Samarqand

 
5-ilova (1.1) 
Xulosa 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                          
    
 
 
 
 
Iqtisodiy  subyekt  tomonidan  o’z  biznesi  uchun  institusional  muhitni  – 
oshkora yoki xufyona – tanlash to’g’risidagi qaror birinchi va ikkinchi holatlarda 
bitimlarni amalga oshirishda yuzaga keladigan transaksiya xarajatlarini qiyoslash 
orqali  belgilanadi.  Boshqacha  aytganda,  qonunga  bo’ysunish  normasi  yana  bir 
bor  oqilona  asoslanadi:  shaxs  uning  talabini  mutlaq  imperativning  ta’siri  ostida 
emas  (qonuniy  narsalarning  hammasi  yaxshi),  balki  qonunga  amal  qilishdan 
kutilayotgan foydalar tufayli bajaradi. Qonunga ixtiyoriy bo’ysunishga undovchi 
omillar  shaxsda  faqat,  davlat  iqtisodiyotining  oshkora  sektorida  transaksiya 
xarajatlarini  pasaytirish  yo’li  bilan  uning  manfaatlarini  amalga  oshirishga  qodir 
bo’lgan taqdirda, paydo bo’ladi.  
Iqtisodiy sohada xufyona bitimlar amalga oshiriladigan o’yin qoidalarida, 
birinchi  galda  bozor  konstitusiyasidan  bitimlarning  barcha  ishtirokchilarini 
«o’ziniki»  va  «begonalarga»  ajratish  bilan  katta  farq  qiladi.  O’zinikilarga 
nisbatan  opportunizmni  oldini  olishning  ijtimoiy  mexanizmlari  amal  qiladi, 
ishonch  va  o’zaro  yordam  me’yorlari  hukmronlik  qiladi.  Aksincha, 
«begonalarga»  nisbatan  opportunizm  me’yor  bo’lib  qoladi.  T.Veblen  
yozganidek,  xufyona  iqtisodiyot  «hasadguylik  raqobatchiligiga»  asoslangan 
«yovvoyi» bozor modeliga juda yaqin. Va nihoyat, xufyona iqtisodiyot maksimal 
darajada  fragmentlangan  va  mozaikli,  u  to’liq  tizim  shaklini  qabul  qilmaydi 
hamda  bozorning  barcha  ishtirokchilari  uchun  yagona  va  majburiy  bo’lgan 
konstitusiyani 
qabul 
qilmaydi. 
Bundan 
ko’rinib  turibdiki,  qonunga 
bo’ysunishning yuqori narxiga muqobil variant ham g’oyat qimmat ekan.