Qo’chqarova muhabbat abdugapparovna bilim – hazina kaliti

Mirzaobod tumani xalq ta’limiga qarashli 22- umumiy o’rta ta’lim maktabi

QO’CHQAROVA MUHABBAT

ABDUGAPPAROVNA

BILIM – HAZINA KALITI

Guliston 2021

Tuzuvchi Qo’chqarova Muhabbat Abdugapparovna

Mirzaobod tumani 22- maktabning

boshlang’ich ta’lim o’qituvchisi

Taqrizchilar Farhod Pirnazarov

Mirzaobod tuman XTBQMBR

Mazkur metodik tavsiya yosh o’qituvchilarga amaliy va ,etodik yordam uchun mo’ljallangan.

Ushbu metodik tavsiya 2021 yil Mirzaobod tumani xalq ta’limi muassasalari faoliyatini metodik ta’minlash va tashkil etish bo’limining metodik kengashining _______- sonli qarori bilan ommolashtirishga tavsiya etildi . Tavsiya boshlang’ich ta’limda qo’llaniladigan innovotsion pedagogic texnalogiya va metodlarni o’rganish uchun foydalanishlari tavsiya etiladi.

Boshlang’ich sinflar uchun matematika fanidan “Boshlang’ich sinf o’quvchilariga matematikadan tenglamalarni o’rgatish “ deb nomlangan metodik tavsiyaga

TAQRIZ

Mirzaobod tumani 22 – umumiy o’rta ta’lim maktabining boshlang’ich sinf o’qituvchisi Qo’chqarova Muhabbatning “ Boshlang’ich sinf o’quvchilariga matematikadan tenglamalarni o’rgatish “ nomli metodik tavsiyasini ko’rib chiqdim . Tavsiyada berilgan tenglamalarni dars miqyosida qo’llash va foydalanish imkoni bor .Bunda o’qituvchi o’zlarining dars o’tish jarayonida foydalansa bo’ladi .

Davlat Ta’lim standartlarining yangi talablarini bajarish uchun faqatgina ilim fanga emas , balki maktablarda o’qituvchilarning bilimlaridan va tajribalaridan foydalansa yanada ta’lim jarayonida sezilarli darajada samara beradi.

O’zbekiston Respublikasi ta’limining uzluksizligi, uzviyligi o’quvchi shaxsi va qiziqishlarini ustuvorligidan kelib chiqib ularni yosh xususiyatiga mos ravishda tayanch va fanga oid kompitensiyalar shakillantiriladi.

Tayyorlangan dars ishlanmalar ,testlar, ko’rgazmalar pedagogic – psixologik talablarga mos bo’lishi , keng jamoatchilik tomonidan tan olingan imlmiy asoslangan ma’lumotlar , o’quvchilarning bilim darajalari , eslab qolish qobiliyatlari , tafakkuri hisobga olingan Hilda voqea va hodisalarning mohiyatini anglash va amaliy qiziqishlarini rivojlantirishga , bilim ilishga va amaliy faoliyati bilan shug’ullanishga bo’lgan ehtiyojlarini to’laqonli qondirishga yo’naltirilgan bo’lishi , o’quv fani mavzusining o’quvchi yoshi va psixofiziologik xususiyatlariga mos holda berilishi , ma’lum faktlar , tushunchalar , qoidalar va fanlararo o’quvchilarning yangiliklarni qabul qilishi va o’zlashtirish qarajasi hisobga olingan bo’lishi kerak .

O’ylaymanki bu metodik tavsiya boshlang’ich ta’lim o’qituvchilari o’zlariga kerakli ma’lumotlarni ilishi mumkin , ta’lim jarayonida o’qituvchilarning foydalanish samaradorligini oshirishga qaratilgan

Mirzaobod tumani 22- maktab matematika fani o’qituvchisi S.Amanova

Tenglamalar yechish usullari

X(iks) harf bilan topilishi kerak bo’lgan noma’lum son belgilanadi

27+x= - bu tenglama

Tenglama quydagicha yechiladi: tenglik to’g’ri bo’lishi uchun x ning o’rniga qanday sonni qo’shish kerakliginibilib olish kerak .

1. 
   X+ 126=142, 156+ x = 342 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish
   

Agar noma’lum sondan keyin (+) amali kelsa, tenglama (-) bilan yechiladi .

Na’muna:

X+148=174 162+x=457

X=174-148 x=457-162

X=26 x=295

Tekshirish Tekshirish

26+148=174 162+295=457

2. 
   X- 125 = 142, 236- x= ko’rinishdagitenglamalarni yechish
   

Agar noma’lum sondan keyin (-) amali kelsa (+) amali bilan yechiladi . Agar oldindagi ma’lum son kelsa (-) bilan yechiladi .

Na’muna :

x-123=157 354-x=138

x= 157+123 x=354-138

x=280 x=216

Tekshirish Tekshirish

280-123=157 354-216=138

3. 
   (42+x)+30 = 100, 16+ (x+25)=80 ko’rinishdagi tenglamalarni yeching
   

Bunday tenglamalarni yechishda oldin qavsdan tashqaridagi sonni (+) bo’lsa (-) ,(-) bo’lsa (+) olamiz. Keyin chiqqan sonni qavs ichidagi ma’lum sondan ayirib (x) iksni topamiz.

Na’muna :

(x+ 186) +127=542 16+ (x+25) =80 x+(718-513)=978

X+186=542-127 x+25=80-16 x=978-205

X+186=415 x+25=64 x= 773

X=415-186 x=64-25 Tekshirish

X=229 x=39 773+(718-513)=978

Tekshirish Tekshirish 978=978

(229+186)+127=542 16+(39+25)=80

4. 
   (x-11) -10=40; (x-20)-30=50 ko’rinishdagi tenglamani yechish.
   

Bunday tenglamalarni yechishda ham qavsni ochib olamiz. Song yig’indiga qavsdan tashqaridagi sonning oldida (-) ayiruv bo’lsa shu sonni yig’indiga(+) qo’shib olamiz. Keyin chiqqan sonni qavs ichidagi ayiruvchiga (+) qo’shamiz. .CHiqqan son (x) iks bo’ladi.

Na’muna :

(x-11)-10=40

x-11=40+10

x-11=50

x=50+11

x=60

Tekshirish

(61-11)-10=40

5. 90-(x+) =60; 100-(x-10) =80 ko’rinishdagi tenglamalni yechish.

Bunday tenglamalarni yechishda qavs ichidagi ifoda qo’shuv yoki ayiruv bo’lsa, tenglamani yechishda x ni toppish uchun qavs ichidagi ishoralarni aksini qilamiz.

Na,muna :

90-(x+20)=60 100-(x-10)=80

X+20=90-60 x-10=100-80

X+20=30 x-10=20

X=30-20 x=20+10

X=10 x=30

Tekshirish Tekshirish

990-(10+20)=60 100-(30-10)=80

6. 
   755+x=990-45, x-192=515-49 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish .
   

775+x=990-45 x-192=515-49

775+x=945 x-466+192

X=945-755 x=658

Tekshirish Tekshirish

755+190=990-45 658-192=515-49

945=945 466=466

6. 
   (248+x)-362=576 817-x=649+47
   

248+x=567+362 817-x=696

248+x=929 x=817-696

X=929-248 x=121

X=681

Tekshirish Tekshirish

(248+681)-362=567 817-121=649+47

567=567 696=696

6. 
   96:X+82=88; 84:7-X=6 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish.
   

96:x=82=88 84:7-x=6

96:x=88-82 12-x=6

96:x=6 x=12-6

X=96:6 x=6

X=16 Tekshirish

Tekshirish 84:7-6=6

96:16+82=88

6. 
   420-x . 4= 300 750-x=19.7 x.3 +50=170
   

x.4=420-300 750-x=133 x . 3 = 170-50

x=120:4 x=750-133 x . 3 =120

x=30 x=617 x=120:3

Tekshirish Tekshirish x=40

420-30.4 =300 750-617=19 . 7 Tekshirish

40 . 3 + 50 =170

6. 
   X:570 +297=354 ; x-34= 48:3 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish.
   

X:570 +297=354 x-34= 48:3

X:570=354-297 x-34=16

X:570=354-297 x=34+16

X:570=57 x=50

X=570. 57

X=32490 Tekshirish

Tekshirish 50-34=48:3

32490: 570+297=354 16=16

6. 
   ( x.9) :24=3 ; x-640=180-120 ko’rinishdagi tenglamani yechish
   

( x.9) :24=3 ; x-640=180-120

(x. 9):24=3 x-640=60

x.9=72 x= 640+60

x= 72:9 x=700

x= 8 Tekshirish

Tekshirish 700-640=180-120

(8 . 9 ) :24 =3 60=60

6. 
   9200-(4300-x)=6800 ko’rinishdagi tenglamani yechish .
   

9200-(4300-x)=6800

4300-x=9200-6800

4300-x=2400

X=4300-2400

X= 1900

Tekshirish

9200-(4300-1900)=6800

6. 
   9233+(x-4852)=16070 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish .
   

9233+(x-4852)=16070

x-4852= 16070-9233

x=6837+4852

x=11689

Tekshirish

9233+( 11689-4852)=16070

6. 
   24 . x=7320; x. 22 = 88396 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish .
   

24 . x=7320; x. 22 = 88396

X=7320:24 x= 88396:22

X=305 x= 4018

Tekshirish Tekshirish

24.305=7320 4018. 22=88396

6. 
   158639: x= 39; x: 36 = 195 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish
   

158639: x= 39; x: 36 = 195

X= 158639 : 39 x=195 *36

X= 4067 x= 7020

Tekshirish tekshirish

158639 : 4067 = 39 7020 : 36= 195

16. 
    ( x+ 18342) – 25706 = 46596 ko’rinishdagi tenglamani yechish
    

( x+ 18342) – 25706 = 46596

X+ 18342= 46596+ 25606

X+ 18342= 72302

X= 72302- 18342

X= 53960

Tekshirish

( 53960 + 18342) – 25706 = 46596

17. x* 36 = 4968* 7 ; x: 20 = 4800: 48 ko’rinishdagi tenglamani yechish

x* 36 = 4968* 7 ; x: 20 = 4800: 48

x*36= 34776 x:20 = 100

x- 34776 :36 x= 100*20

x= 966 x= 2000

tekshirish tekshirish

966*36= 4968*7 2000:20

34776=34776 100=100

18) 900- x*40 = 640 40*x-90 = 350 ko’rinishdagi tenglamani yechish

900- x*40 =640 40*x-90 = 350

X*40= 900-620 40*x = 350+90

X*40=280:40 40 * x=440 :40

X= 7 x= 11

Tekshirish tekshirish

900-7*40= 620 40*11 – 90 = 350

19) 170 + 540: x= 260 ; 30336 : x + 537= 921 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish

170 + 540: x= 260 ; 30336 : x + 537= 921

540:x= 260 – 170 30336:x = 921- 537

540:x = 90 30336 :x = 384

X=6 x= 30336: 384

X= 79

Tekshirish tekshirish

170+ 540 :6 = 260 30336 :79 + 537= 921

20) x: 14 – 6045 = 5533 64-16 *x = 32 ko’rinishdagi tenglamani yechish

x: 14 – 6045 = 5533 64-16 *x = 32

x:14 = 5533 + 6045 x*16 = 64-32

x:14 = 11578 x= 32:16

x= 162092 x=2

tekshirish tekshirish

162092 :14 – 6045= 5533 64-16*2=32