Qiziqarli matematikaga d o ir hikoyalar va jum boqlar «sharq» n ashriyot-m atbaa



Download 436,82 Kb.
Pdf ko'rish
bet14/17
Sana31.12.2021
Hajmi436,82 Kb.
#234932
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
33c7ec0927ac370f0bdd38576a0d1e3b

8

Bu  masala ustida suhbat qilganlar bir qancha xatoga 

yo‘l  qo ‘yishgan.  Yer shariga tushayotgan quyosh  nurlari 

sezilarli  darajada  yoyilib  tarq alad i  (b ir-b irla rid a n  

uzoqlashadi)  deyish  n o to ‘g‘ri.  Yerdan  Quyoshgacha 

b o ‘lgan  masofaga  nisbatan  Yer  shu  qadar  kichikki,  Yer 

yuzining  biror  qismiga  tushayotgan  quyosh  nurlari  bir- 

b irlarid an   sezilm aydigan  d a ra jad a ,  g ‘oyat  kichik 

burchakka  uzoqlashadi;  amalda  esa  bu  nurlarni  parallel 

deb  hisoblash  mumkin.

Uzun  parallel  chiziqlar  oxiri  borib  tutashadiganday 

tuyuladi;  uzoqqa  c h o ‘zilib  ketgan  relslar  yoki  uzun 

xiyobon  ko‘rinishini  tasavvur  qiling.

Ammo  quyosh  nurlari  yerga  parallel  taram -taram  

bo'lib  tushgani  uchun  vertolyotning  to ‘la  soyasining 

uzunligini  vertolyotning  o ‘ziga  teng  deb  bo‘lmaydi.  2- 

rasmga nazar solsangiz, vertolyotning fazodagi to ‘la soyasi 

yerga  tomon  torayib  borganligini,  demak,  vertolyotdan 

yer betiga  tushayotgan  soya  vertolyotning  o ‘zidan  qisqa 

(AB  dan  CD  kichik)  bo ‘lishi  kerakligini  anglaysiz.

Agar vertolyotning yerdan qancha balandlikda ekanini 

bilsak,  bu  tafovutning  qanchalik  katta  ekanini  ham 

hisoblab  chiqishimiz  mumkin.  Faraz  qilaylik,  vertolyot 

yerdan  100 m balandlikda uchayotgan bo‘lsin. AC va  BD 

to ‘g‘ri chiziqlar hosil  qilgan burchak Quyoshning yerdan 

ko‘rinadigan  burchagiga  teng;  bu  burchak  m a’lum:  0,5° 

chamasida.  Ikkinchi  tom ondan,  m a’lumki,  0,5  darajali 

burchak  ostida  ko‘ringan  har qanday  narsa  ko‘zdan  o ‘z 

uzunligining  115  hissasi  qadar  uzoqlashgan  b o ia d i. 

Demak,  KL kesma (bu kesma yerdan 0,5 darajali burchak 

ostida  ko‘rinadi)  AC  ning  115  dan  bir  ulushini  tashkil 

etishi kerak. AC ning uzunligi A dan yer sirtigacha boigan

20



2-rasm.

tik  masofadan  katta.  Quyosh  nurlari  yo‘nalishi  bilan  yer 

sirti  orasidagi burchak 45°  b o isa,  u  holda AC  (vertolyot 

100  m balandlikda bo‘lganda)  140  m chamasida bo‘ladi. 

Demak,  KL  =140/115  ~  1,2  m  bo‘ladi.

Lekin  vertolyotning  uzunligi  o‘z  soyasi  uzunligidan 

ortiq,  ya’ni  KB  kesma  KL  kesmadan  1,4  marta  katta, 

chunki  KBD burchak  deyarli  aniq  45°  ga  teng.  Demak, 



KB kesma  1,2 x  1,4 ga teng; bu esa  1,7  m chamasida.

Yuqorida  aytilgan  ham m a  gap  vertolyotning  to ‘la 

soyasiga tegishli bo‘lib,  nim soya deb atalgan xira soyaga 

aloqasi  yo‘q.

Hisobimiz  shuni  ko‘rsatadiki,  agar  vertolyot  o ‘rnida 

diametri  1,7  m  dan  kichik  bo ‘lgan  havo  shari  bo'lsa,  u 

hech  qachon  to ‘la  soya  bermas  edi;  uning  xiragina  nim 

soyasi  ko‘rinar  edi,  xolos.



9. 

Bu  masala oxiridan  boshlab yechiladi.  T o ‘plardagi 

gugurt  cho‘plarini  biridan  biriga  olib  qo‘ygandan  keyin 

to ‘pdagi  cho‘plar  soni  baravar  bo‘lganligiga  asoslanib 

ish  ko‘ramiz.  Gugurt  cho‘plarini  to ‘pdan  to ‘pga  olib 

qo‘yganimiz  bilan  cho‘plarning  umumiy  soni  o ‘zgar- 

may,  ilgarigicha (48 ta) qolganligi  sababli to ‘pdan to ‘pga

21



olib 


Download 436,82 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish