Qiziqarli kimyo

Asbob va reaktivlar. 
Shisha tayoqcha Konserva 
banka yoki chinni likopcha. Glitserm Kaliy per- 
manganat kukuni.
Stol ustiga konserva bankasi chappaholda qo‘yiladi (chinni likop­
cha qo‘ysa ham boMadi). Shisha tayoqcha uchini konserva bankaga yoki 
hkopchaga ishqalasa, tayoqcha uchi yonib ketadi (17-rasm).
Bu tajribaning siri mmada?
Banka ustiga yoki likopcha ichiga taxmman 1 g kaliy pennanganat kukuni so- 
linadi. Tayoqcha uchm i suvsiz glitserm bilan h o ila b , kaliy perm anganatga 
ishqalansa, glitserinyonib ketadi. Bunda ishqalanishnatijasida issiqlik chiqib. kaliy 
pennanganat parchalanadi:
2K M nO ,------- ►K MnO + MnO + 2 0
4 
2 
4 
2
Atom kislorod ta' sirida esa glitserin yonib ketali:
C ,H ,(0 H X + 7 0 — ► 3 C 0 2 + 4H20
1.3.6. “YONUVCHI” QOR
Asbob va reaktivlar. 
Chinni likopcha. Spirt lam­
pasi. Yog‘och paraxasi. Qoryoki oshxona sovitgi- 
chining muz kukuni. Kaliy karbid CaC\ Konserva 
bankasi.
Likopchagajoylashtinlgan konserva bankasining 3/4 qismigacha 
qoryoki muz kukuni solmadi va uning ichiga 3-4 bo‘lak qoratoshjoy- 
lashtiriladi. Spirt lampasi alangasidayog‘och paraxasini yondirib, qor 
ustiga tutiIsa, u birdanigayonib ketadi va qora tutun hosil qilib yomshni 
davom etadi (18-rasm).
21

---

Qor nega yonadi7
18-rasm. Qomingtutab “yonishi”.
Qora tosh kalsiy karbid edi. CaC, suv bilan ta'sirlashib atsetilin gazi hosil 
qiladi: CaC, + 2H20 — Ca (OH)2 + C2H2
Qorga yonib turgan cho p yaqinlashtinlsa, atsetilin gazi yonadi.
2C2H2 + 5 0 2 — 4 C 0 2 + 2H20
Atsetilen molekulasida uglerodning massa ulushi katta b o ‘lgani uchun u tu- 
tab yonadi.
1.3. 7. S E H R L I 0 ‘T OLISH
Jihoz va reaktivlar. 
Paxta bo‘ lagi. Yog‘ och payra- 
hasi. Chinni likopcha. Kaliy permanganat K M n04 
tuzi. Konsentrlangan sulfat kislota. Etil spirti 
C2H5OH.
Chinni likopcha ustiga gulxanga o‘xshatib yog‘och payrahalan teril- 
gan. Tajriba o‘tkazuvchi bu gulxan 
ustidan bir necha marta qo‘ 1 kaftini 
o‘tkazsa, ko‘p o‘tmay gulxan yonib 
ketadi (19-rasm).
Bu tajnbanmg sm nimada, nega 
gulxan yonadi?
19-rasm. Gulxannmg yonishi.
22

---

Chmni likopcha o'rtasiga qoshiqcha uchida ozgina kaliy permanganat kuku­
ni joylashtinladi. U sulfat kislota bilan ho'llanadi. Keyin bu aralashma atrofiga 
vog'och payrahalari gulxan shaklida teriladi. Tajriba o'tkazuvchi ozgina paxtam 
spirtda ho'llab, barmoqlari orasiga qistiradi. Keyin ho'l kaftini gulxan ustidan 
o'tkazayotganida bir necha tomchi spirt aralashmagatomizilsa, gulxan yonib keta­
di. Bu tajnbada ham kaliy permanganat atomar kislorod chiqaradi. Atomar kislorod 
esa spirtni oksidlaydi va natijada u yonib ketadi. (1.3.3. tajribaga qarang)
1.3.8. “QORA I L O N ”