Qiziqarli kimyo

Botir.
Ajoyib, bu tajribasining sin nimada?
Shahnoza.
Kolbada oddiy suv emas, ohakli suv olingan edi. 
So‘ndirilgan ohak [Ca(OH)2] ni suvda entib, quyib qo‘yilsa, u tinib ohak- 
ning erimaganqismi cho‘kadi Shu timq eritma “ohakli suv” hisoblanadi. 
Unda yetarli miqdorda C a,( va OH " lonlari mavjud. Nafas tarkibida 
esa CO, gazi b o ‘ladi. Ohakli suvga puflangandaquydagicha reaksiya 
amalga oshib, cho‘ kma tushadi va suyuqlik loyqalanadi (u sinf taxtasiga 
reaksiya tenglamasini yozadi).
Ca(OH), + CO, ==JpaC03 + H ,0
Nodir.
Nafasda CO, qayerdan paydo b o ‘ ladi?
Shahnoza.
Bilasizlarmi, havoning tarkibida 0,03-0,06% CO, gazi 
bo‘ ladi. Bunday havo bilan nafas olinganda, havoning kislorodi hujayrada-
101

---

gi oksidlanish reaksiyalarida qatnashib, reaksiya mahsuloti bo‘ lgan CO, 
ga aylanadi. Bu gaz nafas orqali chiqadi
Botir.
Nafas chiqargandagi havoda qancha CO, bo'ladi?
Shahnoza.
Nafas chiqargandagi havoda tahminan 4 % CO, bo‘lar 
ekan.
Dilafruz.
Bu tajribani yana davom ettirish mumkin. Qani, Botir- 
jon puflashni siz davom ettiring, Nodirjon charchab qolganga o'xshaydi. 
(Botir puflay boshlaydi. K o ‘p o ‘tmay kolbadagi suyuqlik tiniqlasha 
boshlaydi va oxiri cho'km a erib ketadi).
Nodir.
Cho‘ kma nega erib k e td i9 Endi qanday o‘zgarish bo‘ ladi?
Dilafruz.
Sizlarga m a’lum, CO, gazi suvda erisa, beqaror karbonat 
kislotani hosil qiladi. Botirjon puflaganda hosil bo‘lgan kislota C aC 0 3 
cho‘kmasi, bilan ta’sirlashib uni entadi. B u o ‘zganshlarquydagi reaksiya- 
lar tufay li amalga oshadi (u sinf taxtasiga reaksiya tenglamalarini yozadi):
CO, + H ,0 = H ,C O „ 
C a C 0 3 + H,CO, = Ca( H C 0 3) 2* 
Hosil bo‘ lgan kalsiy gidrokarbonati suvda eruvchan tuz bo‘ lganidan 
C aC 0 3 yo'qolib (gidrokarbonatgaaylanib) suyuqlik yana tmiqlashadi. 
Tushunarlimi?