ziga xos xususiyatlarga ega. Okeanlardagi hayotni belgilovchi omillarning eng
muhimi suvning bosimidir. Chuqurlik ortishi bilan bosim ham ortib boradi. Bosimga keng
doirada moslashgan evribat turlar (dengiz tipratikonlari, mollyuskalar, krevetkalar,
qisqichbaqalar) ma
Suv oziga xos xususiyatlarga ega. Okeanlardagi hayotni belgilovchi omillarning eng
muhimi suvning bosimidir. Chuqurlik ortishi bilan bosim ham ortib boradi. Bosimga keng
doirada moslashgan evribat turlar (dengiz tipratikonlari, mollyuskalar, krevetkalar,
qisqichbaqalar) malum. Gidrobiontlar uchun suvdagi erkin kislorodning miqdori katta
ahamiyatga ega. Chuchuk suvda 0°S da 10,2 m s
3
/l, 30°S da 5,5 sm
3
/l, xuddi shu hajmdagi
dengiz suvlarida 8,0 va 4,5 sm
3
/l O
2
bo-ladi. Malumotlar korsatib turibdiki, haroratning
kotarilishi bilan kislorodning miqdori kamayar ekan, bu oz navbatida iliq suvlarda yashovchi
organizmlar uchun nafas olishda uning tanqisligi vujudga kelishini bildiradi.
Okeanlardagi organizmlar uchun suvning shorlanish darajasi ham katta ahamiyatga ega.
Dunyo okeanlarining ortacha shorlanish darajasi 35% ni tashkil etadi. Dengiz suvida yashovchi
hayvonlar shorlangan suvga moslashgan bolib, ular odatda gipotonik yoki gomeostatik
xususiyatga, yani doimiy osmotik bosimni tanalarida saqlab qolish uchun dengiz suvidan ichib
turadi, yoki suvdagi tuzlarning miqdoridan qati nazar, tanasi doimiy osmotik bosimga ega
boladi. Shunday qilib bazi hayvonlar ortiqcha suv yoki tuzlarni vakuolalar, jabralar yoki
buyraklar yordamida chiqarib turadi yoki xitin, muguz qavatlari kabi himoya vositalariga ega
boladi. Dengiz suvlarida ohaktosh tuzlarining bolishi maxsus turlar uchun muhim ahamiyatga
ega. Uning miqdori dengiz suvlarida 3,6% ni tashkil etadi. Ohaktosh marjon riflari, mollyuskalar
chig’anog’i va diatom suvotlari sovutlari (pantsirlari)ning tuzilishida ishtirok etadi. Kopchilik
poykiloosmotik turlar tanasida tuz miqdori ortib ketgan vaqtda anabioz (tinim) holatiga otadi
(kovakichlilar, infuzoriyalar, kolovratkalar, bazi qisqichbaqasimonlar va boshqalar).
Dunyo okeanlarida suvning harorati ham organizmlar uchun muhim omil hisoblanadi.
Zonal harorat tartibi barcha okeanlar uchun xarakterlidir. Tropik zonalardagi yillik haroratning
amplitudasi 2°S- atrofida bolsa, ortacha iqlimli zonalarda 6—10°Sga boradi. SHuning uchun
tropik va qutbdagi suvlarda stenoterm turlar uchraydi. Suvning harorati chuqurlik ortishi bilan
pasayadi. Lekin malum chuqurlikdan boshlab harorat ozgarmas bolib qoladi. Qutb atrofidagi
okeanlarda past haroratda muz qatlami hosil boladi. Bunday sharoitda yashovchi organizmlar
pagofillar deyiladi va ularning hayoti muz ustida otadi (tyulenlar, oq ayiq va boshqalar).
Okeanning tubiga qarab yorug’likning kuchi va tarkibi ham ozgarib boradi. Suv odatda kop
miqdorda qizil nurlarni yutib qoladi, kok binafsha nurlarni esa yaxshi otkazadi. SHuning uchun
ham yashil va qong’ir suvotlari sayozroq joylarda uchrab, qizil suvotlari 200 m gacha bolgan
chuqurliklarda tarqalgan. Hayvonlarning ranglari ham chuqurlikka bog’liq ravishda ozgarib
boradi. Oqish rangli hayvonlar yuza qatlamlarda uchrasa, g’ira-shira zonalarda qizil rangli
hayvonlar keng tarqalgan. Okeanning chuqur qatlamlarida yashovchi organizmlarda
biolyuminestsentsiya hodisasi kuzatiladi
Sayyoramizdagi barcha tirik organizmlar uchun suv, tuproq, havo
asosiy hayot muhiti bolib hisoblanadi. SHulardan suv muhit sifatida kopchilik organizmlar
uchun xizmat qiladi. ekologiyada suv muhitida yashovchi organizmlar gidrobiontlar deb ataladi.
Suv qatlamida tarqalgan organizmlar plankton ekologik guruhga birlashib, tubida yashovchilar
esa bentos ekologik guruhni tashkil etadi
Do'stlaringiz bilan baham: |