Qisqacha nazariy ma’lumot

diametridan 
109 marta katta va massasi esa 2-10
33
ga teng. 
Quyoshning 
q
uvvati 3,83-10
23
kVt bо‘lib, yerga har sо‘niyada 91·10
24
kal energiya sochadi. Shuning uchun 
quyoshning massasi har soniyada 4-10
6 
t ga о‘zgarib turadi. Quyoshning har bir daqiqa sochadigan nurli energiyasi 
91·10
14
t neft tо‘liq yonganda ajratiladigan energiyaga 
tengdir. 
Bunday katta energiya Quyosh markazida, tо‘rtta vodorod yadrosidan geliy yadrosi hosil bо‘lishidan iborat 
termoyadro reaksiyasi natijasida sodir bо‘ladi, chunki quyoshda termoyadro jarayoni amalga oshishi uchun hamma 
shart-sharoitlar mavjud, birinchidan, hamma moddalar plazma holatida bо‘lib, ikkinchidan, harorati yadrolarni 
biriktirish uchun yetarlidir. Aniqlanishicha quyosh tarkibining 5 %i gina vodorod tashkil 
 etadi.
Termoyadro reaksiyasi davomida massa deffekti (ortiqcha massa) natijasida quyoshdan juda katta energiya 
ajralib chiqadi. Shu energiyadan 2,5-10
18
kal/min qismi yerga yetib keladi, undan 40 %i atmosferada va kosmik 
fazoda sochiladi, 16 %i esa yutiladi. 
Quyosh radiatsiyasi intensivligining atmosfera tashqarisidagi kattaligi quyosh doimiyligi deyiladi. Quyosh 
doimiyligi о‘rtacha 1,4 kvadrat metrga teng. Atmosferaning yuqori qatlamidagi quyosh energiyasi о‘rta hisobda bir 
daqiqada 1 kub santimetrli suvni 2°C gacha isitish quvvatiga ega.
Yer sirtiga tushayotgan quyosh nurlari о‘zining intensivlik xususiyatiga ega bо‘lib, u ikki qismdan iborat: 
1.
Quyosh nurlariga nisbatan perpendikulyar joylashgan tiniq yuzaga tushadigan tо‘g‘ri radiatsiya. 
I

---

2.
Atmosfera, bulut va atrof-muhit hamda boshqalardan sochilgan radiatsiya. 
Odatda quyosh nurlarining turli radiatsiyasi Q
1
va sochilgan nurlarning radiatsiyasi Q bilan belgilanadi. Tо‘g‘ri 
va sochilgan nurlar radiatsiyasining 
yig’indisi
 
ΣQ bilan belgilanadi. 1.2-jadvalda perpendikulyar yuzaga tushadigan 
tо‘g‘ri quyosh nurlari radiatsiyasi qiymatlari keltirilgan (Qarshi tumani kengligi 38
o
50′).
Perpendikulyar yuzaga tushadigan tо‘g‘ri quyosh radiatsiyasining intensivligi kDj kvadrat metr soatlarda berilgan