Qishloq xo’jaligida narx va narxlarni shakllantirish

Download 259,88 Kb.

bet	13/15
Sana	23.04.2022
Hajmi	259,88 Kb.
	#575761

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Bog'liq
Qishloq xo\'jaligida narx

14.2-rasm. Bozor iqtisodiyotida baholash munosabatlari

Bozoriqtisodiyotidabaholashmunosabatlari prinsiplari


	Erkin narxlarni davlat narxlarini tartibga solish bilan birlashtirish


	talab va taklif ta'sirida muvozanatli narxlarning shakllanishi


	Qishloq xo'jaligi mahsulotlari narxlari va qishloq xo'jaligi uchun sanoat mahsulotlari narxlari ekvivalentligini ta'minlash


	Taklif qilinayotgan baho hisob-kitobida me`yoriy usullardan foydalanish


	Tovar ishlab chiqaruvchilarning darjmadliligini kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun etarli darajada ta'minlash


	Qishloq xo`jaligi samaradorligini oshirish va ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirish


	Mahsulotlarning sifati va ularni sotish muddatlariga qarab narxlarni diferensasiyalash


	Qishloq xo`jaligida innovasiyalarni (ilmiy-texnik taraqiyotni) rag`batlantirish


	Baho va moliya – kredit munosabatlarini o`zaroaloqalarini optimallashtirish

14.2-rasm. Bozor iqtisodiyotida baholash munosabatlari

prinsiplari
Bozor iqtisodiyotining muhim tamoyillaridan biri bu muvozanatli narxlarni shakllantirishdir. Ularning darajasi har bir mahsulot turiga bo’lgan talab va taklifning tasodifiga qarab belgilanadi. Bunday holda, narxlar bir vaqtning o’zida uni ishlab chiqarishning ijtimoiy zaruriy xarajatlarini ifodalaydi. Biroq, amalda bunday to’liq yozishmalar mavjud emas va u faqat moyillik sifatida namoyon bo’ladi. Bu bir-biriga bog’liq bo’lgan bir qator omillarning ta’siriga bog’liq: monopoliyalarning mavjudligi va sof raqobatning yo’qligi, inflyatsiya ta’siri va boshqalar.
Qishloq xo’jaligida ijara omillari va qishloq xojaliǵimahsulotlarining asosiy turlariga nisbatan talabning nisbatan past elastikligi ham mavjud bo’lib, ular muvozanat narxlari ta’sir doirasini toraytiradi.
Qishloq xojaliǵisohasida narxlarni erkin belgilash imkoniyatlari cheklangan va boshqa sohalarga qaraganda davlat tomonidan tartibga solishning ahamiyati katta bo’lishi kerak. O’z- o’zidan paydo bo’lgan bozor asosida sanoatning ortiqcha mahsuloti narxlarining taqsimlanishi ba’zi tarmoqlarda normal takror ishlab chiqarish asoslarini buzadi, boshqalarida turg’unlikni keltirib chiqaradi. Narx munosabatlari mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan moddiy-texnika resurslarini sotib olishdan to mahsulotni yakuniy sotishigacha bo’lgan barcha takror ishlab chiqarish jarayoni tizimida ko’rib chiqilishi kerak. Ushbu jarayon davomida daromadlarni taqsimlash butun zanjir bo’ylab amalga oshiriladi. Yakuniy mahsulotni yaratish ishtirokchilari o’rtasida narxlar tarkibidagi xarajatlar va foydaning ulushi o’rtasidagi teskari bog’liqlik o’sib bormoqda. Bu, ayniqsa, xarajatlar jihatidan eng yuqori ulushga ega bo’lgan qishloq xo’jaligiga ta’sir qiladi, ammo umumiy foyda bo’yicha nisbatan kichik ulushga ega.
Xarajatlar va narxlar tizimi ularning agrosanoat majmuasida shakllanishining quyidagi bosqichlarida ko’rib chiqiladi:

qishloq xo’jaligida iste’mol qilinadigan moddiy-texnik resurslar va xizmatlarni sotib olish bosqichida;
qishloq xojaliǵimahsulotlarini ishlab chiqarish va sotish bosqichida;
qishloq xojaliǵimahsulotlarini qayta ishlashda;
savdoda.

Hozirgi vaqtda moddiy-texnika resurslari narxlari qishloq xojaliǵimahsulotlarini sotib olish xarajatlarining asosiy qismini tashkil etadi. Ular narxining yarmidan ko’pini tashkil qiladi. Vazifa qishloq uchun sanoat ishlab chiqarish vositalarining narxlarini belgilashda qat'iy cheklovlarni kiritish emas, birinchi bosqichda ularning o’sishini cheklash, so’ngra asta-sekin narxlar paritetiga o’tish.

Download 259,88 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: