|
qishloq xo`jaligi korxonalariga qulay shart-sharoitlar yaratish va ularning samaradorligini oshirish maqsadida bilvosita qo`llab-quvvatlash choralarini ishga soladi. Bilvosita qo`llab-quvvatlashda davlat ma’lum sohalarda to`g`ridan-to`g`ri imtiyozlar yaratmasdan, balki ularga xizmat ko`rsatuvchi tarmoqlar korxonalariga imtiyozlar yaratadi. Bundan asosiy maqsad ushbu korxonalarning xo`jaliklarga yetkazib berayotgan tovar-moddiy qimmatliklar hamda xizmatlarining narxini sezilarli darajada pasaytirish va natijada fermer xo`jaliklariga qulay iqtisodiy sharoitlar yaratib berishdir. Garchi bilvosita qo`llab-quvvatlash choralarining obyekti bevosita fermer xo`jaliklari bo`lmasa-da, ular muhim ahamiyatga ega.
Fermer xo`jaliklariga soliq to`lashda sezilarli yengilliklar joriy etilgan. Amaldagi qonunchilikka muvofiq ular dastlab tashkil etilganidan boshlab 2 yil mobaynida yagona er solig`i to`lashdan ozod etilgan. Keyingi yillarda esa ular boshqa qishloq xo`jaligi korxonalari bilan teng sharoitlarda yer maydonining joylashgan o`rni va tuproqning unumdorligi darajasidan kelib chiqib belgilanadigan ball-bonitetlar asosida yagona yer solig`i to`laydilar.
Fermer xo`jaliklarini moliya-kredit tizimi orqali qo`llab-quvvatlash birinchi navbatda imtiyozli kredit berish mexanizmini qo`llash hamda kafolatlash jarayonini rivojlantirish bilan xarakterlanadi.
Tijorat banklarining kredit siyosatida dehqon (yuridik shaxs maqomidagi) va fermer xo`jaliklari uchun bir qator imtiyozlar belgilangan bo`lib uni quyidagilarda ko`rish mumkin:
- aylanma mablag`larni to`ldirishga beriladigan qisqa muddatli kreditlar kichik va o`rta biznes subyektlari uchun 1 yilgacha muddatga berilsa, dehqon va fermerlar uchun u kamida 2 yil qilib belgilangan;
- tijorat banklarida kichik va o`rta biznes subyektlarini kreditlash uchun «imtiyozli kredit berish maxsus jamg`armasi»ni shakllantiriladi hamda har yili tijorat banklari foydasining 25 foizi imtiyozli jamg`armani shakllantirishga yo`naltirilmoqda;
- tijorat banklarining imtiyozli kredit berish maxsus jamg`armasi mablag`lari hisobidan berilgan kreditlardan foydalanganlik uchun imtiyozli foiz stavkasi miqdori O`zbekiston Respublikasi markaziy Banki qayta moliyalash stavkasining 50 foizdan ortiq bo`lmagan miqdorda belgilanadi;
- mikrokreditlardan foydalanganlik uchun foiz stavkalari markaziy bankning rasmiy qayta moliyalash stavkasidan oshiq bo`lmagan hajmda, tijorat banklarining maxsus mikrokreditlash jamg`armasi mablag`lari hisobidan ajratilayotgan bo`lsa, imtiyozli foiz stavkalari belgilanadi.
Fermer xo`jaliklarini kredit bilan ta’minlashda budjetdan tashqari jamg`armalarning ahamiyati ortib bormoqda. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001-yil 10-sentabrdagi 366-sonli «Kichik korxonalar, dehqon va fermer xo`jaliklarini mablag` bilan ta’minlash, moddiy-texnik ta’minlash, ularga bojxona imtiyozlari berish, bank xizmatlari ko`rsatish bo`yicha qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida» gi Qarori bilan kichik va o`rta biznes, dehqon va fermer xo`jaliklarini tashkil etishni rag`batlantirishni kuchaytirish maqsadida budjetdan tashqari jamg`armalarga davlat tomonidan bir qator vazifalar va imtiyozlar belgilab berildi.
Birinchidan, «Biznes-fond» ning davlat mulkini xususiylashtirishdan tushgan mablag`lar hisobiga shakllantiriladigan kredit resurslarining kamida 50 foizi, Shuningdek, «Dehqon va fermer xo`jaliklarini qo`llab-quvvatlash jamg`armasi» mablag`larining kamida 50 foizi har yili mikrofirmalar va kichik korxonalar, yuridik shaxs maqomiga ega bo`lgan dehqon xo`jaliklari va fermer xo`jaliklarining dastlabki (boshlang`ich) sarmoyasini shakllantirish uchun tijorat banklarida maqsadli kredit liniyalari ochishga yo`naltirilishi lozimligi qat’iy belgilab qo`yildi.
Ikkinchidan, fermer xo`jaliklariga dastlabki sarmoya uchun ajratiladigan mikrokredit Markaziy bank qayta moliyalash stavkasining oltidan bir qismi miqdoridagi imtiyozli foiz stavkasi bo`yicha 3 yilgacha muddatda eng kam oylik ish haqining 300 baravari miqdorigacha deb belgilandi. Bunda foizlar to`lashni 12 oyga kechiktirish va asosiy qarzni kredit olgandan keyin 18-24 oy o`tgach qaytarishni boshlash shartlari ko`zda tutiladi.
Budjetdan tashqari jamg`armalarning kredit liniyalari hisobidan fermer xo`jaliklariga beriladigan kreditlar uchun imtiyozli foiz stavkasi kreditlanayotgan loyihalarning xususiyatlaridan kelib chiqib, quyidagi miqdorda belgilanadi:
- dastlabki sarmoyani shakllantirishga markaziy bankning amaldagi qayta moliyalash stavkasining 1/6 qismi miqdorida;
- fermer xo`jaligini rivojlantirish va kengaytirish, qishloq xo`jaligi texnikasini sotib olish, fermerlik inshootlarini qurish uchun markaziy bankning amaldagi qayta moliyalash stavkasining 1/3 qismi miqdorida.
«Dehqon va fermer xo`jaliklarini qo`llab-quvvatlash jamg`armasi» ning kredit resurslarini kengaytirish hamda uning manbalarini aniqlashtirish maqsadida 2001-yil 10-sentabrda Vazirlar Mahkamasining 366-sonli Qarori bilan jamg`armaga mo`ljallangan kimoshdi savdosida yer uchastkalarini fuqarolarning merosga qoldiradigan umrbod egalik qilishlari uchun sotishdan olinadigan tushumning 5,5 foizi, dehqon xo`jaliklaridan undiriladigan yer solig`i summasining 5 foizi va fermer xo`jaliklaridan undiriladigan yer solig`ining 2,5 foizi miqdoridagi mablag`lar va uni undirish tartibi aniq belgilab berildi. Ushbu qarorning ahamiyati shundaki, u «Dehqon va fermer xo`jaliklarini qo`llab-quvvatlash jamg`armasi» kredit resurslarini to`ldirishga yaqindan yordam beradi.
Respublikamizda davlat ehtiyojlari uchun xarid etiladigan paxta va don mahsulotlarining xarid narxlarini ko`tarishga e’tibor berilmoqda. Jumladan, respublikamiz Prezidentining 2002-yil 20-avgustdagi «Paxta narxini shakllantirish mexanizmi to`g`risida»gi farmoni bilan paxta ekadigan xo`jaliklarning yuqori sifatli raqobatbardosh mahsulotlar yetishtirishga rag`batini oshirish hamda narx belgilashda bozor iqtisodiyoti talablariga javob beradigan jahon amaliyotida qabul qilingan me’yor va tamoyillarni keng joriy etish maqsadida paxta xomashyosiga ichki xarid narxlari, eksport va respublika iste’molchilariga yetkazib berilayotgan paxta tolasining ulgurji narxlari jahon bozorida shakllanayotgan paxta narxi konyunkturasiga muvofiq belgilanishi tartibi joriy etildi. Buning natijasida fermer xo`jaliklarining davlat buyurtmalari bo`yicha yetkazib berayotgan paxta xomashyosi narxlari sezilarli darajada oshdi.
Davlatning fermer xo`jaliklari rivojlanishiga ko`maklashuvchi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
