“Qishloq xo’jaligi gidrotexnik melioratsiyasi” kafedrasi "O’zbekiston irrigatsiyasi tarixi" fanidan ma’ruzalar to’plami toshkent – 2005

Suv xo’jaligi va melioratsiya sohasiga oid xuquqiy xujjatlar
Mamlakatimizda suvni boshqarish, taqsimlash, ishlatish, hisob-kitobi va
ularning nazoratini olib borish quyidagi xujjatlar bilan tartibga solinadi:
-
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi;

---

78
-
O’zbekiston Respublikasining 1993 yil 6 maydagi Suv va suvdan foydalanish
qonuni;
-
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 3 avgustdagi
№385-sonli "O’zbekiston Respublikasida suvdan cheklangan miqdorda
foydalanish" to’g’risidagi qarori;
-
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992 yil 7 apreldagi
№174-sonli "O’zbekiston Respublikasida suv manbalarining
suvini
muhofaza qilish zonalari haqida"gi qarori;
O’zbekiston Respublikada suv limitlari quyidagi tartibda o’rnatiladi:
1. Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi:
−
sohalar bo’yicha;
−
viloyatlar bo’yicha;
−
Sirdaryo va Amudaryodan olinadigan suv miqdori bo’yicha;
−
yirik kanallar bo’yicha.
2. Viloyat qishloq va suv xo’jaligi boshqarmasi:
−
tumanlararo kanallar bo’yicha;
−
tumanlar bo’yicha;
−
viloyat ichki daryolari bo’yicha.
3. Tuman qishloq va suv xo’jaligi boshqarmasi:
-
har bir suvdan foydalanuvchiga.
Har bir suvdan foydalanuvchiga cheklangan (limit) suv mikdorini o’rnatish
shartlari:
−
suvdan foydalanish rejasi ;
−
ruyxatdan o’tgan va o’lchov asboblari bilan jihozlangan suv olish inshooti;
−
suvdan maqsadli foydalanish haqida maxsus ruxsatnoma.
O’rnatilgan cheklangan (limit) suv mikdori suvdan foydalanuvchilar va suv
yetkazib beruvchi tashkilotlar o’rtasida tuziladigan shartnomaga asos bo’ladi.
O’zbekiston Respublikasida suv olish, undan foydalanish va shartnomaviy

---

79
munosabatlar quyidagi qonun va qonun osti xujjatlariga asoslanadi:
1. "Suv va suvdan foydalansh to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasining
1993 yil 6 maydagi qonuni;
2. "O’zbekiston Respublikasida suvdan cheklangan mikdorda foydalanish
to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 3
avgust 385-son qarori;
3. "O’zbekiston Respublikasidagi suv omborlari va boshqa suv havzalari,
daryolar, magistral kanallar va kolektorlarning shuningdek ichimlik suv va
maishiy suv taminoti, davolash va madaniy sog’lomlashtirishda
ishlatiladigan suv manblarining suvni muhofaza qilish zonalari haqidagi
Nizomni tasdiqlash to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 1992yil 7 apreldagi 174- sonli qarori;
4. "Qishloq 
xo’jalik 
korxonalarini 
fermer 
xo’jaliklariga 
aylantirish
to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 5
yanvardagi 8-sonli qarori.
5. "Qishloq 
xo’jaligida 
islohatlarni 
chuqurlashtirishning 
eng 
muhim
yo’nalishlari to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003
yil 24 martdagi PF-3226-sonli farmoni;
6. "2004-2006 yillarda fermer xo’jaliklarni rivojlantirish konsepsiyasi
to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003 yil 27
oktyabrdagi PF- 3342-sonli farmoni;
7. "Suv xo’jaligini boshqarishni tashkil etishni takomillashtirish to’g’risida"gi
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 21 iyuldagi
320-sonli qarori;
8. "2004-2006 yillarda fermer xo’jaliklarni rivojlantirish konsepsiyasini
amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 30 oktyabrdagi 476-sonli qarori;
9. "Suv olish va undan foydalanish to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi
qishloq va suv xo’jaligi vazirligining 2003 yil 16 sentyabrdagi 165-sonli

---

80
buyrug’i;
10."Suvning oldi berdisi, hisob-kitobi hamda hisobotini takomillashtirish
to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi qishloq va suv xo’jaligi
vazirligining 2003 yil 24 noyabrdagi 210-sonli buyrug’i.
O’zbekiston Respublikasining "Suv va suvdan foydalanish" qonuni Oliy
Kengashning XII chaqiriq XII sessiyasida 1993 yili 6 mayda qabul qilingan.
Qonun 29 bobdan va 119 moddadan tashkil topgan bo’lib, uning asosiy vazifalari
suvga doir munosabatlarni tartibga solishdan, axoli va xalq xo’jaligi extiyojlari
uchun suvdan oqilona foydalanishdan, suvni ifloslanish, bulg’alanish va
miqdorining kamayib ketishidan saqlashdan, suvning zararli ta’sirini oldini olish
va uni bartaraf qilishdan, suv ob’ektlarining holatini yaxshilashdan, shuningdek
suvga doir munosabatlar sohasida korxonalar, muassasalar va tashkilotlar, dehqon,
fermer xo’jaliklari va fuqorolarning huquqlarini himoya qilishdan iboratdir.
O’zbekiston Respublikasining yuqoridagi qonun va qonun osti xujjatlari
hamda qishloq va suv xo’jaligining buyruqlari asosida suv olish va undan
foydalanish quyidagi tartibda amalga oshiriladi.
Birlamchi suvdan foydalanuvchi (shirkat xo’jaligi, suvdan foydalanuvchilar
uyushmasi-SFU) irrigatsiya tizimidan suv olishi va undan foydalanish bo’yicha
shartnoma tuzadi.
Buning uchun birlamchi suvdan foydalanuvchi xizmat ko’rsatish hududida
joylashgan barcha ikkilamchi suv foydalanuvchilarning (dehqon va fermer
xo’jaliklari, 
oila 
pudratchilari, 
ijarachilar, 
aholi, 
boshqa 
suvdan
foydalanuvchilarning) suvga bo’lgan talablarni tasdiklangan gidromodul
rayonlari,sug’orish rejimi asosida ekin turlari va maydonlarini, ularning
sho’rlanish darajalarni hisobga olgan holda ishlab chikadi va tuman qishloq va
suv xo’jaligi bulimi bilan kelishib, suvdan maxsus foydalanish to’g’risidagi
ruxsatnomasi bilan suv limiti ajratish uchun tegishli Irrigatsiya tizimi
boshqarmasiga takdim etadi:
Irrigatsiya tizimi boshqarmasi unga havza boshqarmasi tomonidan ajratilgan

---

81
jami suv limiti doirasida birlamchi suvdan foydalanuvchilarning limitlarini suv
ta’minoti darajasiga proporsional ravishda belgilaydi hamda suv limitiga
muvofiqlashtirilgan suvdan foydalanish rejasini tasdiklaydi va shartnoma tuzadi:
Irrigatsiya tizimi boshqarmasi istemolchining talabiga aosan unga suvdan
foydalanish rejasi bo’yicha, belgilangan suv olish joylaridn suv yetkazib beradi.
Ikkilamchi suvdan foydalanuvchilar suv olish va undan foydalanish uchun
suvdan foydalanuvchilar uyushmasi yoki shirkat xo’jaligi bilan shartnoma tuzishi
kerak.
Birlamchi suvdan foydalanuvchining yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan
suv istemolchilar bilan shartnomalari tuman qishloq va suv
xo’jaligi
boshqarmasidan ro’yxatdan o’tkaziladi.
Suv olish va undan foydalanish to’g’risidagi shartnomalarning bajarilishi
ustidan viloyat suv nazorat inspektori nazorat olib boradi. Tuman qishloq va suv
xo’jaligi bo’limi bu shartnomalarning bajarilishi buycha umumiy monitoring olib
boradi. Ikkilamchi suvdan foydalanuvchi suv olishi uchun birlamchi suvdan
foydalanuvchiga besh kun oldin yozma talabnoma berilishi kerak. Istemolchi suv
olish uchun albatta uzining hisobidan suv olish joylarini suvni rostlash va o’lchash
uskunalari bilan jixozlashi, gidromelioratsiya tarmoqlarini va ulardagi inshootlarni
tozalashi va ta’mirlashi lozim.
Ro’yxatdan o’tmagan joylardan suv berish man
etiladi.