Qishloq xo’jailigi sohasida investitsiyalar va investitsion faollikni oshirish oshirishning ahamiyati va takomillashtirish yo’llari

2022-yilda Qoraqalpog‘iston Respublikasini rivojlantirish bo‘yicha investitsiya loyihalarining hududlar kesimida jami parametrlari
*(1-jadval)¹

Т/р	Регион	Лойиҳа қиймати (млн сўм)	Иш ўрни	Лойиҳа сони	Саноат соҳаси	Қишлоқ хўжалиги соҳаси	Хизматлар, сервис ва савдо соҳалари
1.	Нукус шаҳри	694 955	1 734	124	10	5	109
2.	Амударё тумани	310 994	2 542	65	14	23	28
3.	Беруний тумани	408 135	859	24	10	6	8
4.	Бўзатов тумани	18 771	279	30	7	7	16
5.	Кегейли тумани	174 414	746	24	3	5	16
6.	Қонликўл тумани	103 819	596	38	7	10	21
7.	Қораўзак тумани	615 631	308	13	6	1	6
8.	Қўнғирот тумани	367 597	752	42	3	3	36
9.	Мўйноқ тумани	245 492	456	14	7	3	4
10.	Нукус тумани	54 217	293	26	5	6	15
11.	Тахиатош тумани	119 120	500	32	12	5	15
12.	Тахтакўпир тумани	31 773	394	30	10	9	11
13.	Тўрткўл тумани	239 133	945	54	7	14	33
14.	Хўжайли тумани	148 488	676	62	20	12	30
15.	Чимбой тумани	59 915	1 210	72	26	7	39
16.	Шуманай тумани	80 798	605	49	10	9	30
17.	Элликқалъа тумани	251 664	1 200	76	17	19	40
	Жами	3 924 916,00	14 095,00	775	174	144	457

2022 yil Qoraqalpog’iston Respublikasi yanada rivojlantirish bo’yicha 3 924 916,00 mln so’mlik qiymatga ega 775 ta investitsiya loyxalari rejalashitirilgan. Buning natijasida 14 095 o’rin yangi ish joyi yaratiladi. Chunonchi, Qishloq xo’jaligi sohasida 144 ta investitsiya loyhalari rejalashtirilgan bo’lib, bu ko’rsatkishlar hududlar kesimida 1 jadvalda keltirilgan.

Investitsiyaviy faollikni oshirishda hududlarning ixtisoslashuvi, o’sish nuqtalari va etakchi tarmoqlarini hisobga olish juda ahamiyatga ega. Qoraqalpog‘iston Respublikasi shahar va tumanlarining ixtisoslashuvi va drayver sohalarini hisobga o’lgan holda ma’lum sohaga yo’naltirish hududlarda iqtisodiy va investitsiyaviy faollikni ochirish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega, bu hududlar kesimida quyidagicha 2-jadvalda belgilangan.


Qoraqalpog‘iston Respublikasi shahar va tumanlarining ixtisoslashuvi, “o‘sish nuqta”lari va drayver sohalari
*(2-jadval)²

T/r	Hududlar nomi	Tuman (shahar)larning “o‘sish nuqtalari”
1.	Nukus shahri	Qurilish materiallari va oziq-ovqat sanoati sohalarini rivojlantirish
2.	Amudaryo tumani	To‘qimachilik sanoati va bog‘dorchilikni rivojlantirish
3.	Beruniy tumani	Qurilish materiallarini ishlab chiqarish, chorvachilik va meva-sabzavotchilikni rivojlantirish
4.	Bo‘zatov tumani	Chorvachilik va meva-sabzavotchilikni rivojlantirish
5.	Kegayli tumani	To‘qimachilik sanoati, parrandachilik va sabzavotchilikni rivojlantirish
6.	Qonliko‘l tumani	To‘qimachilik va oziq-ovqat sanoatini rivojlantirish
7.	Qorao‘zak tumani	Qurilish materiallarini ishlab chiqarish va chorvachilikni rivojlantirish
8.	Qo‘ng‘irot tumani	Neft-kimyo sanoati va chorvachilikni rivojlantirish
9.	Mo‘ynoq tumani	Baliqchilik, chorvachilik, turizmni rivojlantirish va artemiyani qayta ishlash
10.	Nukus tumani	Issiqxonalar tashkil qilish, meva-sabzavotchilik va baliqchilikni rivojlantirish
11.	Taxiatosh tumani	Oziq-ovqat sanoati va issiqxona sohalarini rivojlantirish
12.	Taxtako‘pir tumani	Chorvachilik va baliqchilik sohalarini rivojlantirish
13.	To‘rtko‘l tumani	Meva-sabzavotchilik va xizmatlar sohalarini rivojlantirish
14.	Xo‘jayli tumani	Meva-sabzavotchilik, chorvachilik hamda xizmat ko‘rsatish sohalarini rivojlantirish
15.	Chimboy tumani	Donni qayta ishlash va chorvachilikni rivojlantirish
16.	Shumanay tumani	To‘qimachilik sanoati, moyli ekinlarni yetishtirish va chorvachilikni (quy va echkichilik) rivojlantirish
17.	Ellikqal’a tumani	Turizm va uzumchilikni rivojlantirish

Qoraqalpog’iston Respublikasi hududidagi har bir tumanning o’ziga xosligini hisobga o’lish va ushbu hududlarning ustuvor drayver sohalariga investitsiyaviy qulay muhitni yaratish invesitsiyalar oqimini ko’paytiribgina qolmasdan, mazkur sohadagi korxonalarning xalqaro maydonda raqobatbardoshligini oshirishga asos bo’ladi.
Keyingi yillarda ayrim qishloq xo‘jaligi korxonalarida qishloq xo‘jaligida amalga oshirilgan islohotlarga qaramastan ishlab chiqarish faoliyatining moliyaviy natijalari sezilarli darajada yomonlashib, tarmoq rentabelligi pasaydi. O'z mablag'lari tanqisligi sharoitida investitsiyalarning keskin pasayishiga, ishlab chiqarish salohiyatining yo'q qilinishiga, qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining texnik jihozlanishining pasayishiga, qishloq xo’jaligining ijtimoiy ahvolining yomonlashishiga olib keldi. Malumki, qishloq xo'jaligida investitsion jarayonlar umumiy iqtisodiy qonunlar asosida faoliyat yuritadi, lekin qishloq xo‘jaligi biznesining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda namoyon bo‘ladi, bu esa ularni har tomonlama tahlil qilish va hisobga olishni talab qiladi. Qishloq xoʻjaligiga qoʻyilgan investitsiyalarning ehtiyojga nisbatan yetarli emasligi qishloq xoʻjaligida investitsiya resurslaridan samarali foydalanish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
Bizga ma’lum, investitsiya faoliyatiga resurslar tannarxining o'sishi, narxlarning nomutanosibligi, yuqori soliq va kreditlar bo'yicha foiz stavkalari, ishlab chiqarish samaradorligining pastligi, shu jumladan investitsiyalarning o'zi samaradorligining pastligi, o'z mablag'larining etishmasligi, to'plangan qarzlar va boshqalar to'sqinlik qilmoqda.
So‘nggi yillarda qishloq xo‘jaligida uzoq va chuqur tanazzuldan so‘ng ishlab chiqarish va investitsion faollikda ma’lum ijobiy dinamika kuzatilayotganiga qaramay, qishloq xo‘jaligiga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi yetarli emas. Qishloq xo‘jaligining moddiy-texnik ta’minoti yomonlashishda davom etmoqda, asosiy fondlarning eskirishi ortib bormoqda. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, investitsiya dinamikasi omillari yig'indisi keng va xilma-xil bo'lib, ularning har birining investitsiya faoliyatiga ta'siri noaniqdir. Bul qishloq xo’jaligi investitsiyalari nazariyasi va metodologiyasining yaxshi o’rganilmaganligi, Qoraqalpog’iston Respublikasining zamonaviy bozor sharoitida xo’jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining hududiy o’ziga xos xususiyatlarinin hisobga olgan holda agrosanoat ishlab chiqarishini investisiyaviy rivojlantirishning ilmiy asoslangan strategiyasining yo‘qligi natijasidir
Qishloq xo‘jaligini rivojlantirish chora-tadbirlari tizimida investitsiyalar hajmini oshirish va uning samaradorligini oshirish muhim o‘rin tutadi. Investitsiyalarni tejash va tegishli ishlab chiqarish va texnik resurslarsiz qishloq xo'jaligida ijobiy o'zgarishlarni amalga oshirish mumkin emas. So‘nggi yillarda hukumat tomonidan ko‘rilayotgan chora-tadbirlar qishloq xo‘jaligini barqaror rivojlanish yo‘liga olib chiqishga ma’lum darajada xizmat qilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2022 — 2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida” 2022-yil 28-yanvardagi PF-60-son Farmoni ijrosini ta’minlash, Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududlarida sanoat, qishloq xo‘jaligi va xizmatlar sohasining kelgusi besh yildagi istiqbollarini hamda har bir tuman va shaharning “o‘sish nuqtalari”ni belgilash, ijtimoiy sohani rivojlantirish orqali aholi salomatligi hamda turmush darajasini yanada yaxshilash maqsadida, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi “Aholining turmush darajasini yanada oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori bilan Qoraqalpog‘iston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha muhim vazifalar belgilab berildi. Jumladan, Qoraqalpog‘iston Respublikasida 2022 — 2026-yillarda qiymati 59 948,9 mlrd so’mlik 2 352ta investitsiya loyhalarini ishga tushiriladi. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish 2022 yilda 12,7 trln, 2023 yilda 13,2 trln, 2024 yilda 13,7 trln, 2025 yilda 14,2 trln, 2026 yilga kelib esa 14,9 trln swmga ochib, keying besh yil davomida qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish jami hisobda 1,2 baravarga oshirish belgilangan. Qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi mahsulotlari hajmi bo’lsa, keyingi besh yilda 117,6 foizga o’sib, jami 68,6 trln so’mlik mahsulotlar yetishtirish ko’zda tutilomoqda.
Qoraqalpog‘iston Respublikasini 2022 — 2026-yillarda kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturining maqsadli ko‘rsatkichlari nazarda tutuvchi shahar va tumanlar kesimidagi maqsadli ko‘rsatkichlar parametrlari qaror bilan belgilab berilgan.
*(3-jadval)³