Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Kasalliklar paytida qo’yidagi o’zgarishlar kuzatilishi mumkin:

1. Teri elastikligining kamayishi - teridagi suyuqliklar miqdori kamayganda kuzatiladi. 
Buning natijasida teri quruq qattiq elastikligi kamaygan bo’lib, ostidagi xujayralarga zich yopishib 
turadi, tortganda zo’rg’a tortiladi va sekinlik bilan, 10-30 sekund davomida o’z holatiga qaytadi 
(kuchli va davomli ich ketishda, poliuriyada, qon oqishda). Hayvonning ahvoli yaxshilansa, terining 
elastikligi ham tiklanadi. Hayvonning oziqlantirish sharoiti yomon bo’lsa, teri elastikligining 
pasayishi doimiy bo’ladi, teri osti yog’ xujayralari atrofiyaga uchraydi. Bunda teri burmasi
juda qiyinlik bilan hosil qilinadi va shiqirlagan tovush eshitiladi. 
2. Teri elastikligining umuman bo’lmasligi - terining surunkali yallig’lanishida, skleroz va 
giperkeratoz kasalliklarida uchraydi. Bunda teri osti kletchatkasi va elastik tolalar atrofiyaga 
uchrab, teri osti biriktiruvchi to’qimalar o’sadi, teri burishib qoladi, terining ustki qavatini qobiqlar 
qoplaydi. Bu o’zgarishlar qayta tuzalmaydi. 
Teri qichimasi - 
teridagi nerv reseptorlari yoki sezuvchi nerv yo’llarining qitiqlanishi 
natijasida hosil bo’ladi. Teri qichimasida hayvon o’sha joyini qashalaydi, har xil narsalarga 
surkaladi, tishlaydi yoki yalaydi. Quloq terilarida kichima bo’lsa, hayvon boshini chayqaydi. 
Tananing ko’p joyida qichima bo’lsa, sanchiq, paytida kuzatiladigan bezovtalanish kuzatiladi. 
Itlarning anus teshigi atrofida qichish bo’lsa, itlar yerga o’tirib, anusni yerga ishqalaydi. 
Parrandalarning tirnoqlarida qichima bo’lsa, oyoqlarini tez-tez ko’tarib, bosib turadi yoki o’sha 
joyini tumshug’i bilan cho’qiydi. Teri qichigan joyning juni so’lak bilan namlangan, hurpaygan 
yoki tushgan bo’ladi. Qo’ylarda esa o’sha joydagi jun tutam - tutam bo’lib, osilib turadi. Kuchli 

---

27
qichima paytida terining butunligi buziladi, qon oqish kuzatiladi yoki terining yallig’lanishi 
rivojlanadi, ayrim paytlarda o’sha joydagi to’qimalar o’lgan bo’ladi. 
Teri qichimasi ko’pincha teri kasalliklarida, nerv kasalliklarida, modda almashinishi 
buzilganda, terida ektoparazitlar bo’lganda kuzatiladi. Kanalar natijasida teri qichimasi bo’lsa, bu 
qichima issiq binolarda, yoz paytlarida, kechasi hayvon harakat qilganda kuchayadi. Bu kanalar 
harakatining aktivlashganligi bilan bog’liq. 
Tabiiy teshiklar atrofidagi qichima shilliq pardalarning gelmintlar tomonidan qitiqlanishi 
natijasida yoki shilliq pardalarning yallig’lanishi natijasida hosil bo’ladi. Junlar orasida ko’p 
miqdorda iflosliklar to’planib qolganda ham terida qichima paydo bo’ladi. Jigar, buyrak ovqat hazm 
qilish a’zolari kasalliklarida va diabetda ham qichima kuzatilishi mumkin. Qo’ylar rasionida kobalt 
va mis elementlari yetishmaganda dumg’o’za va oyoqlarida qichima kuzatiladi.