Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Qon zardobidagi bilirubin miqdorini aniqlash. 
Bilirubin qon pigmentlari (gemoxromogen pigmenti) almashinishining oxirgi mahsulotlaridan 
biri bo’lib hisoblanadi va jagardan o’t suyuqligi bilan ichaklarga chiqariladi.
Eritrositlar o’z vazifalarini bajarib (eritrositlar 110-130 kun yashaydi) bo’lganlaridan so’ng 
jigarning kupfer hujayralarida, suyak iligidagi biriktiruvchi to’qimaning gistiosit xujayralarida, 
taloqda va boshqa organlarda parchalanadi. Erkin holdagi gemoglobin o’zgarishga uchrab 
verdoglobinni hosil qiladi. Keyinchalik verdoglobindan temir elementi globin oqsili ajralib chiqadi 
va biliverdin hosil bo’ladi. Biliverdin fermentativ yo’l bilan o’zgarishi natijasida erkin holdagi 
bilirubinga aylanadi (gemibilirubin). Bu bilirubin suvda erimaydi, shuning uchun siydik bilan 
chiqarilmaydi va sog’lom hayvonlar qonida saqlanadi. Erkin holdagi bilirubin gepatositlarda 
glyukuroniltransferaza fermenti ta’sirida glyukuron kislotasi bilan birikib, bog’langan bilirubinni 
hosil qiladi (xolebilirubin), bu bilirubin suvda eriydi va o’t suyuqligi tarkibiga kirib, o’nikki 
barmoqli ichakka tushadi. O’t yo’llarida, o’t haltasida, ingichka ichakda kislotasi ajralib chiqishi 
natijasida urobilinogen hosil bo’ladi. Urobilinogenning bir qismi ingichka ichakdan qonga surilib 
jigarga boradi va to’liq parchalanadi jigar xujayralari jaroxatlanganda yuqoridagi jarayon amalga 
oshmaydi, urobilinogen qonga o’tadi va siydik tarkibiga kirib, urobilinogen siydikda to’planadi va 
ajraladi.
Urobilinogenning qolgan qismi 
yo’g’on ichakda anaerob mikrofloralar tasirida 
sterkobilinogenga aylanadi va tezak bilan organizmdan chiqariladi. Bir qism sterkobilinogen qonga 
so’rilib buyrakka boradi va siydik bilan ajraladi. Shunday qilib sog’lom hayvonlarda siydik bilan 
urobilinogen emas, balki sterkobilinogen ajraladi. Kasalliklarda siydik bilan urobilinogen ham 
ajraladi.

---

136
Qondagi bilurubin miqdori va uning fraksiyalari Iyendrashik, Kleggorn va Grofning 
fotoelektrokolorimetrik usuli bilan, kofein reaktividan foydalanib, bilirubinning standart 
eritmasidan kalibrli grafikni tuzgan holda aniqlanadi. Bundan tashqari, maxsus ishlab chiqarilgan 
reagentlar yordamida ham bilirubinni aniqlash mumkin.