Qishloq taraqqiyotini oshirishda erkin iqtisodiy zonalar

Hududlar	Daromadlar	Xarajatlar
Tartibga soluvchi byudjetlararo transfertlar
1	Qoraqalpog‘iston Respublikasi	1614,2	2915,6	1301,4
2	Andijon viloyati	2352,2	3228,8	876,7
3	Buxoro viloyati	1935,4	2375,4	440,0
4	Jizzax viloyati	1212,9	1702,9	490,0
5	Qashqadaryo viloyati	2570,3	4147,6	1577,3
6	Navoiy viloyati	1535,8	1535,8
7	Namangan viloyati	1970,6	3254,5	1284,0
8	Samarqand viloyati	2657,0	3759,7	1102,7
9	Surxondaryo viloyati	1754,7	3048,3	1293,6
10	Sirdaryo viloyati	745,7	1279,9	534,2
11	Toshkent viloyati	3009,8	3009,8
12	Farg‘ona viloyati	2904,9	3815,0	910,1
13	Xorazm viloyati	1442,7	2075,6	632,9
14	Toshkent shahri	4068,6	4068,6
Jami	29774,7	40217,6	10443,0

2-jadval. 2021-yil uchun Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlari daromadlari, xarajatlari va tartibga soluvchi byudjetlari transfertlari, milliard so‘mda.
Bugungi kunda mamlakatimizda 23 ta erkin iqtisodiy zona faoliyat olib borayotgan bo‘lsa, ularning 20 tasi 2016-yildan keyin tashkil etildi. Bunda umumiy erkin iqtisodiy zonalardan tashqari alohida sohalar, jumladan turizm, farmatsevtika kabi muhim sohalarda erkin iqtisodiy zonalar faoliyati yo‘lga qo‘yilganligini alohida qayd etib o‘tish zarur.
Faoliyat ko‘rsatayotgan erkin iqtisodiy zonalar, texnoparklar va kichik sanoat zonalari faoliyatini umumiy tartibga solish nuqtai nazaridan 2020 yil 17 fevralda O‘zbekiston Respublikasining “Maxsus iqtisodiy zonalar to‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilindi. 2016-yil 26-oktyabrdagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini faollashtirish va kengaytirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida» PF-4853-sonli farmoni asosida barcha erkin iqtisodiy zonalar maqomi, imtiyozlari tenglashtirildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Nukus-farm», «Zomin-farm», «Kosonsoy-farm», «Sirdaryo-farm», «Boysun-farm», «Bo‘stonliq-farm» va «Parkent-farm» erkin iqtisodiy zonalarini tashkil etish to‘g‘risida» 2017-yil 3-maydagi PF-5032-son Farmoni bilan farmatsevtikaga ixtisoslashgan va sohani rivojlantirishga qaratilgan 7 ta erkin iqtisodiy zonalar tashkil etildi. Umuman 2016-yildan buyon erkin iqtisodiy zonalar faoliyatiga doir 10 dan farmon va qarorlar qabul qilindi.
Shuningdek, tumanlarni ham kompleks iqtisodiy rivojlantirish maqsadida bugungi kunga qadar 348 ta kichik sanoat zonasi tashkil etilib, o‘z faoliyatini davom ettirmoqda. Natijada erkin iqtisodiy zonalarda umumiy qiymati 2,6 milliard dollarlik 453 ta loyiha amalga oshirilishi natijasida 36 mingga yaqin ish o‘rni yaratilgan. Kichik sanoat zonalarida esa 5 trillion so‘mlik 1 ming 497 ta loyiha ishga tushirilib, 36 mingdan ziyod kishining bandligi ta’minlangan.
Respublikamizdagi har bir hudud o‘ziga xos turistik imkoniyatlarga ega va bu jihat xalqaro keng jamoatchilik tomonidan ham muntazam e’tirof etilib kelinmoqda. Mavjud yuqori turizm imkoniyatlari va undan har tomonlama samarali foydalanishni ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida» 2016-yil 2-dekabrdagi PF-4861-sonli, «O‘zbekiston Respublikasi turizm salohiyatini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish bo‘yicha qo‘shimcha tashkiliy chora-tadbirlar to‘g‘risida» 2018-yil 3-fevraldagi PF-5326-sonli, «O‘zbekiston Respublikasida turizmni jadal rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi 2019-yil 5-yanvardagi PF-5611-sonli, “O‘zbekiston Respublikasida ichki va ziyorat turizmini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2021-yil 9-fevraldagi PF-6165-sonli “Turizm, sport va madaniy meros sohalarida davlat boshqaruvi tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2021-yil 6-apreldagi PF–6199-sonli Farmonlari, shuningdek «Kirish turizmini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» 2018-yil 6-fevraldagi PQ-3509-sonli, «Ichki turizmni jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida» 2018-yil 7-fevraldagi PQ-3514-son qarorlari qabul qilindi.
2016-yil 2-dekabr oyida turizm sohasini har tomonlama rivojlantirishga mas’ul O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi tashkil etildi. Turizm industriyasi mehmonxona biznesini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Respublikada turizm va sport sohalarini yanada rivojlantirish, aholini jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish, infratuzilmani yaxshilash, turizm salohiyati yuqori bo‘lgan hududlarning o‘zaro bog‘liqligini ta’minlash orqali turistlar sayohati uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, madaniy merosni muhofaza qilishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar bosqichma-bosqich amalga oshirilayotganligidan kelib chiqqan holda 2021-yil aprel oyida O‘zbekiston Respublikasi Turizm va sport vazirligi tashkil etildi.
2016-yildanoq mamlakatimizda turizm sohasi iqtisodiyotning strategik tarmoqlaridan biri sifatida belgilandi. Qabul qilingan farmon va qarorlar asosida sohadagi imkoniyatlar kengaytirildi. “Fuqarolaridan yurtimizga viza talab etilmaydigan mamlakatlar soni 9 tadan 86 taga yetkazildi, 53 ta davlat uchun “elektron viza” tizimi joriy etildi”. Turizm sohasini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish maqsadida davlat byudjetidan subsidiyalar ajratish amaliyotlari yo‘lga qo‘yildi.
Mamlakatimiz turizm salohiyatidan samarali foydalanish, milliy madaniy merosni milliy va xalqaro jamoatchilikka keng targ‘ib qilish, ziyorat turizmi, ekologik turizm, gastronomik turizmni hamda ularning infratuzilmasini rivojlantirish borasida chora-tadbirlar amalga oshirilib kelinmoqda. 2021 yilda hududlar miqyosida turizm infratuzilmasi dasturi uchun ajratilgan mablag‘lar quyidagicha (2-rasm).

2-rasm. 2021-yilda turizm infratuzilmasi dasturi uchun hududlar kesimida ajratilgan mablag‘lar, mlrd so‘mda.

Faqatgina davlat byudjeti mablag‘lari yoki bank kreditlari hisobidan moliyalashtirish orqali hududlar ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini moliyalashtirish asosida mintaqalar iqtisodiy salohiyatidan samarali foydalanish imkonsiz. Bu borada xususiy sektorning ijtimoiy mas’uliyatini oshirish, davlat va xususiy sektor hamkorligi (sherikligi) asosida loyihalarni amalga oshirish ham oldimizdagi strategik vazifalar ijrosida muhim o‘ringa ega. Ayni imkoniyatlardan foydalangan holda energetika, kommunal xizmatlar, sog‘liqni saqlash, suv xo‘jaligi, ta’lim, ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish kabi sohalarda hududlar kesimida qariyb 2,2 milliard AQSh dollariga teng qator loyihalar amalga oshirilmoqda.