Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar

8. Kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik

Bugungi kunda barcha sohalarda, shuningdek, fan va texnikaning intensiv ravishda rivojlanib borayotganligi munosabati bilan yangi-yangi texnologik jarayonlarni va alohida texnik, ishlab chiqarish operatsiyalarini uzaytirish, ilmiy tadqiqotlar olib borish va ularni hayotga tadbiq qilish davomida biz xohlasak-xohlamasak, jinoyat huquqi tomonidan qo‘riqlanadigan obyektga nisbatan bir qancha hollarda ancha zarar yetkazayotgan yoki yetkazishi mumkin bo‘lgan zararga ongli ravishda, tavakkalchilik asosida yo‘l qo‘yamiz.

Ma’lum bir tavakkalchilik bilan amalga oshiriladigan tajriba, eksperimentlarsiz ishlab chiqarish tashkil qilinmas ekan, texnika, tibbiyot kelajakda rivojlanmaydi. Albatta, biror eksperiment, tajriba o‘tkazilganda, tavakkal qilmasdan bo‘lmaydi, tavakkalchilikda esa maqsadga erishishga yuz foiz ishonch bo‘lmaydi. Shu munosabat bilan ham qonun chiqaruvchi Jinoyat kodeksiga yangi norma sifatida qilmishni istisno qiluvchi holat — kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilikni kiritdi.

Respublikamiz yangi jinoyat qonuniga bunday harakatni qilmishning jinoiyligini istisno qiluvchi holat sifatida alohida modda sifatida kiritilishining ahamiyati katta. Chunki bunday harakat zamirida ijtimoiy foydali xususiyat, ilmiy-texnikaviy, ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan zaruriy faoliyat orqali keltirilishi mumkin bo‘lgan jiddiy zararning oldini olishga hamda imkon qadar ijobiy natijalarga erishishga qaratilgan inson ongi va mehnati yotadi.

Bu fan, texnika taraqqiyotini ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun olimlar va ishlab chiqarish xodimlari tomonidan tajribalar o‘t-kazish davrida yo‘l qo‘yiladigan xato va kamchiliklardan qo‘rqmasligi va mana shu xato, kamchiliklari uchun javobgarlikka tortilishdan qo‘rqmasliklari maqsadida qilingandir.

Tavakkalchilik ijtimoiy foydali maqsadlarga boshqa harakatlar bilan erishish mumkin bo‘lmaganida va tavakkal qilgan shaxs jinoyat qonuni bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarga yetkazilishi mumkin bo‘lgan zararni bartaraf etish uchun yetarli choralarni ko‘rgan bo‘lsa, asosli deb topiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 41-moddasiga ko‘ra:

Ijtimoiy foydali maqsadga erishish uchun kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik qilib, huquqlar va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarga zarar yetkazish jinoyat deb topilmaydi.

Quyidagi bir qator shartlar mavjud bo‘lgandagina kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik qonuniy hisoblanadi.