Qiljag’lilar tipi tashqi tuzilishi va oziqlanishi? Nerv va jinsiy sistemasining tuzilishi haqida Ayirish organi va rivojlanishi

Reja

1. 
   Qiljag’lilar tipi tashqi tuzilishi va oziqlanishi?
   
2. 
   Nerv va jinsiy sistemasining tuzilishi haqida
   
3. 
   Ayirish organi va rivojlanishi
   
4. 
   Hazm qilish sistemasi
   

• 
  Foydalanilgan Adabiyotlar.
  
• 
  Elektron resurslar
  

Qiljag’lilar -Chaetognatha
Qiljag’lilar boshqa hayvonlardan tuzilishi bilan keskin farq qiladigan O’ziga xos gurux xisoblanadi. Ular dengiz planktoni tarkibida uchraydi. Embrional rivojlanish xususiyatlari ikkilamchi og’izlilarga o’xshash bo’ladi. Tipga bitta sinf Qiljag’lilar(Chaetognatha) kiradi. Qiljag’lilarning ko’pchilik qismi planktonda, faqat va ayrim turlari bentosda hayo kechiradi. Ular tanasi orqadan qorin tomonga tez-tez egib suzib yuradi. Qiljag’lilar yirtqich hayvonlar, asosan plankton organizmlar bilan oziqlanadi. 50 dan ortiq turi ma’lum. Uzunligi 1sm dan 10 sm gacha bo’ladi.
Tashqi tuzilishi. Tanasi tiniq shishasimon. Tashqi ko’rinishi qisman baliq chavoqlariga o’xshaydi. Tanasining oldingi va keying tomoni biroz siqilgan. Terisi orqa yon tomonlardan orqa va yon suzgichlarni hosil qiladi. Tanasining ko’p qavatli epitiley bilan qoplanganligi ularni boshqa umurtqasiz hayvonlardan farq qiluvchi belgisi hisoblanadi.

Epiteliy ostida Ko’ndalang yo’lli bo’ylama muskullar joylashgan. Muskullarning ostida joylashgan ichki epiteliy qavati tana bo’shlig’ini o’rab turadi.

Hazm qilish sistemasi. Tanasining oldingi uchida joylashgan og’iz teshigidan boshlanadi. To’g’ri nayga o’xshash ichagi gavdasi bilan dumi o’rtasidagi anal teshigi bilan tashqariga ochiladi. Og’iz teshigini yon tomondan ikki qator joylashgan xitin ilmoqchalar o’rab turadi. Mezenteriy to’siq tana bo’shlig’ini uzunasiga chap va o’ng qismlarga bo’lib turadi.
Nerv sistemasi. Halqumusti va halqumosti nerv gangliylari hamda ichak ostida joylashgan, kuchli rivojlangan qorin nerv zanjiridan iborat.
Halqumosti va halqumusti gangliylar miyani hosil qiladi.

Qorin nerv zanjiridan 12 juft nervlar chiqadi. Miyasi ustida bir juft mayda ko’lari joylashgan. Har bir ko’z mayda ko’zchalardan iborat. Boshining ko’zlardan orqaroqda joylashgan, xilpirovchi epiteliy bilan qoplangan qismi hid bilish organi hisoblanadi. Epiteliy bo’rtiqchalari tuyg’u vazifasini bajaradi.

Jinsiy sistemasi. Qiljag’lilar germafrodit. Jinsiy organlari juft bo’ladi. Urg’ochilik jinsiy organlari gavdasining keying qismida, erkaklik jinsiy organlari esa dum qismida bo’ladi. Tuxumdonlar orqa ichagining ikki yonida joylashgan.Urug’donlar dum bo’shlig’ining ikki yon bo’limida bo’ladi.Yetilgan urug’lar dastlab selomga tushadi,u yerdan ikkita urug’ yo’li orqali dumining ikki yonida tashqi muhitga chiqariladi. Har qaysi urug’ yo’li kengayib, bittadan urg’ pufagini hosil qiladi. Urug’ pufaklarida urug’ hujayralarida to’planadi. Faqat jinsiy ko’payadi.
Rivojlantirish.Tuxum hujayrasi bir tekis bo’linib blastulani,so’ngra invaginatsiya yo’li bilan gastrulani hosil qiladi. Mezodermasi enterotsel usulda ichakdan hosil bo’ladi.Selom bo’shlig’i ichakning ikki yonidagi bo’rtiq xaltachalar shaklida bo’ladi.Hosil bo’lgan ikkita selomning har biri ko’ndalangiga bo’linib, bosh va gavda selomlarini hosil qiladi. Blastopor bekilib, uning qarshisida haqiqiy og’iz teshigi ochiladi.
Qiljag’lilarning kelib chiqishi va hayvonot dunyosida tutgan o’rni hozirgacha uzil-kesil aniqlanmagan.

~ ~