Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi ijtimoiy-iqtisodiy fanlar metodikasi kafedrasi

1. Qadriyatning turlari va ularning o‗zaro aloqadorligi. 
 
Qadriyat  ham  falsafa  tomonidan  o‗rganilayotgan  murakkab  ijtimoiy 
hodisadir.  Qadriyat  deyilganda,  inson  va  insoniyat  uchun  ahamiyatli  bo‗lgan, 
millat, elat va ijtimoiy guruhlarning manfaatlari va maqsadlariga xizmat qiladigan 
va shu tufayli ular tomonidan baholanib qadrlanadigan tabiat va jamiyat ne‘matlari, 
hodisalar  majmui  nazarda  tutiladi.  Qadriyatlar  o‗z-o‗zidan  shakllanmaydi, 
boyimaydi.  
Ularning  shakllanishi,  rivojlanishi  uchun  muayyan  ijtimoiy,  iqtisodiy, 
ma‘naviy zaminlar zarur.qadriyatlar o‗z mohiyatiga ko‗ra bir necha turga bo‗linadi. 
Inson  va  uning  hayoti  eng  oliy  qadriyat  hisoblanadi.  Inson  yo‗q  joyda  biror 
narsaning  qadr-qimmati  to‗g‗risida  gap  bo‗lishi  mumkin  emas.  SHuning  uchun 
ham  inson  qadr-qimmatini  e‘zozlash,  uning  turmushini  yaxshilash,  bilimli  va 
madaniy  saviyasini  rivojlantirish,  sog‗lig‗ini  saqlash,  hayotini  himoya  qilish 
davlatimiz  siyosatining  asosiy  yo‗nalishini  tashkil  etadi.  qadriyatlarning  turlariga 
yana  tabiiy  qadriyatlar,  moddiy  qadriyatlar,  madaniy-ma‘naviy  qadriyatlar, 

---

113 
 
ijtimoiy-siyosiy  qadriyatlarni  kiritish  mumkin.qadriyatlar  amal  qilish  doirasiga 
ko‗ra, milliy, mintaqaviy va umuminsoniy turlarga bo‗linadi. Qadriyatlar - jamiyat 
taraqqiyoti asosiy omillaridan hisoblanadi.  
Xo„sh,  qadriyatlar  tushunchasi,  uning  mohiyati,  asosiy  jihatlari  nimadan 
iborat? 
Qadriyat  deyilganda  inson  va  insoniyat  uchun  ahamiyatli  bo‗lgan  millat, 
elat va ijtimoiy guruhlarning manfaatlari va maqsadlariga xizmat qiladigan va shu 
tufayli  ular  tomonida  baholanib  qadrlanadigan  tabiat  va  jamiyat  ne‘matlari, 
hodisalari majmuini tushunmog‗imiz lozim. Mazkur ta‘rifdan ko‗rinib turganidek, 
qadriyatlar,  birinchidan,  voqelikda  mavjud  bo‗lgan  tabiat  va  jamiyat  ne‘matlari, 
hodisalarini  ifodalaydi;  ikkinchidan,  ularni  qadriyat  turkumiga  kiritish  va 
kiritmaslik  kishilar-ning  ehtiyojlari,  manfaatlari,  maqsadlari,  orzu-umidlari  bilan 
belgilanadi;  uchinchidan,  tabiat  va  jamiyat  ne‘matlari,  hodisalarning  qadriyat 
turkumiga  kiritilishining  asosiy  sababi  -  kishilar  ularni  qadrlaydilar,  avaylab-
asraydilar,  chunki  bu  qadriyatlar  ularning  shaxsiy  va  ijtimoiy  turmushlarini 
boyitadi.  
Qadriyatlar  ijtimoiy  xususiyatga  ega  bo‗lib,  kishilarning  amaliy  faoliyati 
jarayonida  shakllanadi  va  rivojlanadi.  Qadriyatlar  kishilarning  turli  sohadagi, 
avvalo,  ishlab  chiqarish,  mehnat  sohasidagi  faoliyati  uchun  foyda  keltiradigan 
narsa va hodisalar majmui bilan bog‗liq ravishda yuzaga keladi. So‗ngra asta-sekin 
sub‘ekt  faolligining  orta  borishi  oqibatida  nisbiy  mustaqil  soha  tarzida  amal  qila 
boshlaydi.  Tabiat  va  jamiyat  hodisalari  inson  faoliyati  natijasida,  uning 
ehtiyojlarini  qondirganligi  tufayli  qadriyat  sirasiga  kiritiladi.  Insonning 
manfaatlari,  ehtiyojlarini  qondira  olmagan,  orzu-istaklari,  ideallariga  mos 
kelmaydigan  tabiat  va  jamiyat  hodisalarini  qadriyatlar  deb  hisoblash  noo‗rindir. 
Masalan, tabiatdagi qazilma boyliklar inson ehtiyojlarini qondirish uchun ishlatila 
boshlagandan keyingina qadriyatga aylanadi. Shungacha ularni tabiiy boyliklar deb 
hisoblashimiz  lozim.  Qadriyatlar  o‗zining  mohiyatiga  ko‗ra  bir  necha  turga 
bo‗linadi.  Jumladan,  inson  va  uning  hayoti  eng  oliy  qadriyat  hisoblanadi.  Inson 
yo‗q joyda biron narsaning qadr-qimmati haqida so‗zlash bema‘niliqdir. SHuning 
uchun  ham  inson  qadr-qimmatini  e‘zozlash,  uning  turmushini  yaxshilash,  bilimli 
va  madaniy  saviyasini  rivojlantirish,  sog‗lig‗ini  saklash,  hayotini  himoya  qilish, 
davlatimiz  siyosatining  asosiy  yo‗nalishini  tashkil  etadi.  Jamiyatimizda  ro‗y 
berayotgan tub o‗zgarishlarning, islohotlarning barchasi kishilar hayoti to‗q, boy, 
go‗zal  bo‗lishi,  inson  o‗zini  chinakam  erkin  his  etishi,  o‗z  mehnatining,  o‗z 
taqdirining, o‗z mamlakatining egasi bo‗lishini ta‘minlashga qaratilgandir.  
Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ta‘kidlaganidek, «Jamiyatni isloh qilish 
va  yangilash  bo‗yicha  ko‗p  qirrali  faoliyatimiz  markazida  inson,  suveren 
O‗zbekistonning  fuqarosi  turadi.  Islohotlarning  mazmuni  ayni  bir  fuqaro  o‗z 

---

114 
 
qobiliyatini,  o‗z  iste‘dodini  namoyon  etishiga,  shaxs  sifatida  o‗zini  ko‗rsatish 
imkoniyatiga  ega  bo‗lishiga  qaratilgan.  Siyosiy  va  ijtimoiy  hayotdagi  barcha 
o‗zgarishlar  mana  shu  oliy  maqsadga  erishishga  -  har  bir  kishining  hayotini 
yaxshiroq,  munosibroq,  ma‘naviy  jihatdan  boyroq  qilishga  bo‗ysundirilgan». 
Istiqlol  tufayli  respublikamizda  keyingi  yillarda  insonning  shaxsiy  haq-huquqlari, 
erkinliklari  va  qadriyatlarini  muhofaza  qilish,  turmush  farovonligini  oshirish 
masalasida  juda  katta  ishlar  amalga  oshirilmoqda.  Inson  ehtiyojlarini  qondirishda 
tabiiy  qadriyatlar  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Iqtisodiy  ahamiyatga  ega  bo‗lgan 
tabiiy xom ashyo - foydali qazilmalar O‗zbekiston Respublikasining milliy boyligi, 
uning  asosiy  qadriyatlaridandir.  O‗zbekiston  behisob  tabiiy  boyliklarga,  qulay 
geografik muhitga ega. Inson mehnati, xatti-harakati, aql-zakovoti bilan yaratilgan 
«ikkinchi tabiat»,  ya‘ni turli-tuman  moddiy  boyliklar,  zavod va  fabrikalar,  ishlab 
chiqarish kuchlari, transport vositalari, asbob-uskunalar, turar-joy, mol-mulk, noz-
ne‘mat  va  shu  kabilar  moddiy  qadriyatlar  hisoblanadi.  Ma‘lumki,  moddiy 
qadriyatlarning  asosini  jamiyatimizning  moddiy  texnika  bazasi  tashkil  qiladi. 
Insoniyat jamiyatining har biri o‗ziga xos moddiy texnika bazasiga ega. Ular bir-
biridan  sifat  jihatidan  emas,  balki  miqsor  jihatidan  ham  farq  qiladi.  Moddiy 
qadriyatlarning 
negizini 
mulktashkil 
etadi. 
O‗zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasida  yozilganidek,  davlat  iste‘molchilarining  xuquqi  ustunligini 
hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, tadbirkor va mehnat qilish erkinligini, barcha mulk 
shakllarining  teng  huquqliligini  va  huquqiy  jihatdan  bab-baravar  muhofaza 
etilishini kafolatlaydi.  
Insonning  hayotida  madaniy-ma‘naviy  qadriyatlar  katta  o‗rinni  egallaydi. 
Unga  ilmiy-texnikaviy  va  intellektual  imkoniyatlar,  maorif,  ta‘lim-tarbiya,  tibbiy 
xizmat,  madaniy  meros,  diniy  qadriyatlar  turli  shakllarda  namoyon  bo‗ladigan 
madaniyat  durdonalari,  til,  adabiyot,  san‘at,  xalq  hunarmandchiligi  mahsulotlari, 
noyob  tarixiy  va  madaniy  yodgorliklar,  arxitektura  va  hokazolar  kiradi.  O‗rta 
Osiyo  azal-azaldan  ilm-fan  va  madaniyatning,  adabiyot  va  san‘atning 
markazlaridan  biri  bo‗lib  kelgan.  Bu  o‗lkada  etishib  chiqqan  mutafakkirlar  jaxrn 
ilm-fani  va  madaniyatini  o‗z  kashfiyotlari  va  o‗lmas  asarlari  bilan  ijodiy  boyitib, 
yuqori  cho‗qqiga  ko‗tardilar,  uning  keyingi  taraqqiyotiga  samarali  ta‘sir 
ko‗rsatdilar.  Axloqiy  qadriyatlar  kishilarning  bir-biriga,  o‗zlari  mansub  jamoaga, 
Vatanga nisbatan tarkib topgan munosabatlarini ifodalaydi. Axloq muayyan xulq-
atvor,  odob,  xatti-harakat,  me‘yor,  qoida  va  prindiplar  majmuasidir.  Kishilarning 
o‗zaro  munosabatlarida  mavjud  xatti-harakat,  odob,  me‘yor  va  qoidalarning 
yig‗indisidan tashkil  topgan  axloq  tushunchalariga  yaxshilik va  yomonlik,  burch, 
vijdon, sha‘n (or-nomus), baxt, adolat, ideal kabilar kiradi. Insonning oila, jamiyat, 
xalq  manfaatlarini  anglab  qilayotgan  har  bir  xatti-harakati  yaxshilik  katego-riyasi 

---

115 
 
nuqtai-nazaridan  baholanadi.  Burch  -  kishining  Vatan,  xalq,  jamoa,  oila  bilan 
o‗zaro munosabatlarida o‗z oldidagi majburiyatlar va ma‘suliyatni sezishi, ularga 
nisbatan  sadoqatini  ifodalaydi.  Vijdon  -  kishining  xatti-harakatiga  o‗zining 
munosabatini, kishining xulq-odobi uchun ma‘naviy ma‘suliyat hissini ifodalaydi. 
SHa‘n  tushunchasi  jamiyat  beradigan  ijtimoiy  bahoni  belgilovchi  va  shaxs  qadr-
qimmatini  ifoda  qiluvchi  kategoriyadir.  Baxt  tushunchasi  insonning  ijtimoiy  va 
shaxsiy  hayotidagi  o‗z  faoliyati,  ro‗yobga  chiqqan  orzu-istak  va  maqsadlaridan 
mamnunligini  bildiradi.  Axloq  kategoriyalari  insonning  yurish-turishiga  baho 
beradi.  Uni  jamiyatda  mavjud  ko‗pchilik  ma‘qullagan  xatti-harakatga  chorlaydi. 
Jamiyat taraqqiyoti, inson hayotida ijtimoiy-siyosiy qadriyatlar alohida o‗rin tutadi. 
Erkishshk,  tenglik,  birodarlik  insoniyat  tomonidan  hamisha  e‘zozlanib,  qadrlanib 
kelgan. Insonning erkinligi, uning shon-shuhrati va qadr-qimmati jamiyatimizning 
oliy qadriyatidir.  
O‗zbekiston  Respublikasining  Konstitutdiyasyada  bu  to‗g‗rida  shunday 
so‗zlar  yozilgan:  «O‗zbekiston  Respublikasi  demokratiya,  umuminsoniy 
prinsiplarga  asoslanadi,  ularga  ko‗ra  inson,  uning  hayoti,  erkinligi,  sha‘ni,  qadr-
qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi. Demokratik huquq 
va  erkinliklar  Konstitutdiya  va  qonunlar  bilan  himoya  qilinadi».  Jahon  xalqlari 
tomonidan  e‘tirof  etilgan  «Inson  huquqlari  va  erkinliklari  deklaratsiyasi»ga 
muvofiq,  O‗zbekiston  Respublikasining  Konstitutdiyasida  har  bir  insonning 
fuqarolik,  shaxsiy  huquq  va  erkinliklari,  siyosiy,  iqtisodiy  va  ijtimoiy  xuquqlari 
kafolatlangan,  fuqarolarning  burchlari  belgilab  qo‗yilgan.  Ijtimoiy-siyosiy 
qadriyatlar  ichida  istiqlol  tufayli  qo‗lga  kiritilgan  barqarorlik,  tinchlik,  totuvlik 
alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  «Ko‗p  millatli  jamiyatimizda,  -  deydi  birinchi 
Prezidentimiz I.Karimov, - ijtimoiy-siyosiy barqarorlik, fuqarolar o‗rtasida tinchlik 
va millatlararo totuvlik saqlanganligi mustaqil O‗zbekistonning bunyod bo‗lishi va 
rivojlanishining  birinchi,  boshlang‗ich  bosqichida  qo‗lga  kiritilgan  eng  asosiy 
yutuq  bo‗ldi»  «Barqarorlik,  tinchlik,  totuvlik  -  bular  davlatchiligimizning  yangi 
binosi  barpo  qilinadigan  poydevordir.  Bu  bizning  ertangi  porloq  kunimizga  olib 
boradigan  yo‗ldir.  Tinchlik  va  barqarorlik-bular  xalqaro  hamjamiyat  bilan 
birlashtiruvchi vositadir.  
Insonparvarlik, yaxshilik, sofdillik singari umuminsoniy qadriyatlarni qabul 
qilgan  va  birgalikda  baham  ko‗rgan  mamlakatgina,  xalqgina  butun  dunyo 
xalqlariga  yaqin  va  tushunarli  bo‗lishi,  jahon  hamjamiyatiga  qabul  qilinishi 
mumkin. Faqat ular bilan teng huquqli, o‗zaro manfaatli munosabatlar o‗rnatilishi 
mumkin».  Qadriyatlar  amal  qilish  doirasiga  ko‗ra  milliy,  mintadaviy  va 
umuminsoniy turlarga bo‗linadi.Milliy qadriyatlar murakkab ijtimoiy-ruhiy hodisa 
bo‗lib, u millatning tili, madaniyati, tarixi, urf-odatlari, an‘analarini, jamiki moddiy 

---

116 
 
va ma‘naviy boyliklarini, iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy hayotining barcha tomonlarini 
qamrab  oladi.  Insonning  qaysi  millatga  mansub  ekanligi  haqidagi  tasavvuri  faqat 
g‗oyagina emas, balki tuyg‗u hamdir. Bu tuyg‗u kishida millatning tarixi, ruhiyati, 
hozirgi  holati  va  xususiyatini  tushunish,  his  qilish  shaklida  mujassamlashgan 
bo‗ladi.  Insonda  milliy  ong  va  g‗urur  bo‗lmasa,  u  o‗zining  qaysi  millatga 
mansubligini  his  etmasa,  uning  milliy  qadriyatlarni  anglashini  tasavvur  qilish 
qiyin.  Toki  millatlar,  milliy  mafkuralar  mavjud  ekan,  milliy  munosabatlar  ham, 
milliy  his-tuyg‗ular  ham,  milliy  qadriyatlar  ham  saqlanib  qolaveradi.  Millatni 
milliy qadriyatlardan mahrum qilishga urinish tarix va insoniyat oldidagi eng katta 
jinoyatdir.  Har  bir  ruhan  sog‗lom  kishida  o‗z  qadr-qimmatini  saqlash,  o‗zini 
hurmat  qilish  tuyg‗usi  mavjud.  Har  bir  millatda  ham  xuddi  shu  holatni  kuzatish 
mumkin.  Millatlarning  o‗zligini  anglash  jarayoni  takomillashgan  sari  milliy 
manfaatlar  ham,  milliy  qadriyatlar  ham  kuchayib,  mustahkamlanib  boraveradi. 
Mintaqaviy  qadriyatlar-iqtisodiyoti,  madaniyati,  tarixi,  tili,  urf-odat  va  an‘analari 
mushtarak  bo‗lgan  xalqlar  manfaatlariga  xizmat  qiladigan  tabiiy  va  ijtimoiy 
hodisalar  majmuini  tashkil  etadi.Mintaqaviy  qadriyatlarga  misol  sifatila  O‗rta 
Osiyo hududida istiqomat qiluvchi o‗zbek, qozoq, tojik, qirg‗iz, turkman xalqlariga 
xos  bo‗lgan  qadriyatlarni  eslatib  o‗tishimiz  mumkin.  Bukj  Turon  diyorida  unib-
o‗sgan  mazkur  xalqlarning  tarixi,  tili,  madaniyati,  dini,  urf-odati  va  an‘analarida 
juda ko‗p umumiylik  mavjud. Ular hamisha bir-birlariga og‗a-ini, quda-qudag‗ay 
bo‗lganlar, hozir ham bahamjihat, totuv hayot kechirmoqdalar. Mazkur xalqlarning 
iqtisodiy,  madaniy,  ma‘naviy,  savdo-sotiq  munosabatlari  juda  qadim  zamonlarga 
borib taqaladi. Qadimdan bir ma‘naviy-ruhiy iqlimda nafas olib kelgan xalqlarimiz 
tariximizning  ayniqsa  bugungi  ma‘suliyatli  davrida  aql,  zakovat  va  shijoat, 
dunyoviy salohiyat va milliy g‗urur talab etadigan bir pallada yana ham yaqinroq, 
yana  ham  mehr-oqibatliroq  bo‗lishlari  lozimli-gini  hayotning  o‗zi  taqozo 
qilmoqda. Umuminsoniy qadriyatlar milliy va mintaqaviy qadriyatlardan mazmuni 
jihatidan chuqur va keng bo‗lib, umumbashariy ahamiyat kasb etadi. Umuminsoniy 
qadriyatlar  jahondagi  barcha  millatlar,  elatlar  va  xalqlarning  maqsad  va 
intilishlariga muvofiq keladi. SHuni ta‘kidlash kerakki, jahondagi bironta xalq va 
millat  o‗zidan  boshqa  xalq  va  millatlardan,  umuman  jahon  sivilizatsiyasidan 
mutlaqo  ajralgan  alohida  madaniyatga  ega  emas.  Millatlar  boshqa  xalqlarning 
madaniy-ma‘naviy  yutuqlaridan  foydalanmay  turib  rivojlana  olmaydilar.  SHu 
sababli barcha xalqlarning ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-ma‘naviy rivojlanishi, tarixi 
bir-biri  bilan  chambarchas  bo‗lib  ketgan.Umuminsoniy  qadriyatlar  turkumiga 
insoniyat  sivilizatsiyasining  taraqqiyoti  bilan  bog‗liq  bo‗lgan  umumbashariy 
muammolar  kiradi.  Ulardan  eng  asosiylari  Er  yuzida  ilm-fanni  taraqqiy  ettirish, 
tinchlikni  saqlash,  yadroviy  qurollanish  poygasini  to‗xtatish,  xalqaro  xavfsizlikni 

---

117 
 
ta‘minlash, turli kasalliklarning oldini olish, tabiatni muhofaza qilish, qashshoqlik 
va savodsizlikka barham berish, sanoat xom ashyosi, energiya manbalari va oziq-
ovqat  bilan  ta‘minlash,  koinotni  va  jahon  okeani  resurslarini  o‗zlashtirish  bilan 
bog‗liq bo‗lgan muammolar kiradi.  
Qadriyatlarning  jamiyat  taraqqiyoti,  inson  hayotiga  ko‗rsatadigan  ta‘siri 
nuqtai  nazaridan  progressiv  va  reaksion  qadriyatlariga  ajratilishini  ham  esdan 
chiqarmaslik  kerak.  Jamiyatimizning  iqtisodiyoti,  madaniyati  va  ma‘naviyatining 
ilgari  qarab  rivojlanishiga,  milliy  axloq,  odob,  urf-odat  negizlarida  komil  insonni 
tarbiyalashga,  mustaqil  respublikamizni  har  tomonlama  mustahkamlab,  jahon 
sivilizatsiyasiga  qo‗shishga  astoydil  xizmat  qiladigan  qadriyatlar  -  bu  progressiv 
qadriyatlarni tashkil etadi. Aksincha, respublikamiz oldida turgan ijtimoiy-siyosiy, 
iqtisodiy,  madaniy,  ma‘naviy  muammolarni  hal  etishga  to‗sqinlik  qiladigan 
hodisalar  reaksion  qadriyatlariga  kiradi.  Qadriyatlar  jamiyatimizning  boyligi, 
bizning  milliy  iftixorimiz.  Ularni  avaylab-asrash  va  muhofaza  qilish 
barchamizning  burchimizdir.  «Fuqarolar  O‗zbekiston  xalqining  tarixiy,  ma‘naviy 
va  madaniy  merosini  avaylab-asrashga  majburdirlar.  Madaniyat  yodgorliklari-
davlat  muhofazasidadir»,  deb  yozib  qo‗yilgan  Konstitutsiyamizda.  Milliy 
qadriyatlarga hurmat bilan qarash millatning o‗ziga hurmat bilan qarashning asosiy 
bo‗g‗inidir.  Ming  yillar  mobaynida  shakllangan  milliy  qadriyatlarimiz  hozirgi 
davrda  yaratilgan  madaniy-ma‘naviy  boyliklar  bilan  qo‗shilib,  taraqqiyotimizni 
tezlatadi,  g‗oyaviy  va  ma‘naviy  poklanishni  ta‘minlashga  ko‗maklashadi. 
Qadriyatlarning barcha  turlari  insonning  farovon hayot  kechirishi, erkin  yashashi, 
ma‘naviy-axloqiy  kamol  topishi  uchun  xizmat  qiladigan  vositalar  bo‗lib 
hisoblanadi.  Shuning  uchun  ham  qadriyatlarni  avaylab-asrash,  ularni  qo‗riqlash, 
yuksaltirish  har  bir  shaxs  hayotida  ham,  jamiyat  taraqqiyotida  ham  albatta  katta 
ahamiyat  kasb  etadi.Bashariyat  ko‗p  ming  yillik  tarixi  davomida  erkin,  baxtli  va 
go‗zal  hayot  kechirish  uchun  zarur  bo‗lgan  xilma-xil  qadriyatlarni  yaratdi,  inson, 
uning  huquqi  va  erkinliklarini  himoya  qiladigan  qonunlar,  siyosiy  tashkilotlarni 
bunyod  etdi.  Insonning  go‗zal  yashashi  uchun  zarur  bo‗lgan  badiiy-estetik 
qadriyatlarni  rivojlantirdi,  kishilarning  bir-biriga  va  jamiyatga  bo‗lgan 
munosabatlarini  belgilab  beradigan  axloqiy  qoidalar  majmuini  joriy  etdi  va 
hokazo.Mazkur ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma‘naviy va axloqiy qadriyatlar jamiyat 
taraqqiyotida  salmoqli  o‗rin  egallab,  kishilarning  insoniy  fazilatlarini 
yuksaltirishda katta xizmat qilib kelmoqda. Lekin, shu bilan bir qatorda, inson o‗zi 
yaratgan  ijtimoiy-siyosiy,  madaniy-ma‘naviy,  axloqiy  qadriyatlarini  ko‗p  hollarda 
poymol qilib kelayotganligini ham tan olishimiz kerak. Qonunbuzarlik, axloqsizlik, 
millatimizning  urf-odat  va  an‘analariga  zid  keluvchi  xatti-harakatlarning  aholi, 
ayniqsa,  yoshlar  ichida  avj  olib  ketayotgani  bunga  misol  bo‗la  oladi.  Bularning 

---

118 
 
oldini olish hozirgi kunda jamiyatimiz oldida ko‗ndalang turgan dolzarb vazifadir. 
Kishilarni  qadriyatlarga  iste‘molchi  yoki  kuzatuvchi  sifatida  qarash  kayfiyatidan 
xoli  etib,  aksincha,  ularni  yanada  ko‗paytirish,  yuksaltirish  gtayida  bo‗lishlariga 
erishish  uchun  attohida  e‘tibor  berish  kerak.  Ma‘lumki,  hayotda  hech  bir  narsa 
abadiy  emas.  Bu  qadriyatlarga  ham  taalluqlidir.  SHunday  ekan,  ularni  doimo 
boyitib,  rivojlantirib,  ko‗paytirib,  yangilab  turmog‗imiz  darkor.  Qadriyatlar  katta 
ijtimoiy-siyosiy,  falsafiy,  tarbiyaviy  ahamiyatga  ega.  Ular  o‗tmish  bilan  hozirgi 
kun o‗rtasidagi vorisiylikni ifodalaydi, shu tufayli millatning tarixi, uning o‗tmish 
hayoti, madaniyati gavdalanadi. SHuning uchun ham har bir siyosiy tuzum, har bir 
davlat  qadriyatlardan  o‗z  maqsadi,  manfaati  yo‗lida  foydalanib  kelgan  va  hozir 
ham  shunday  bo‗lmoqda.  Qadriyatlar  o‗z-o‗zidan  bevosita  insonning  ma‘naviy 
qiyofasi,  turmush  tarzi,  umuman  jamiyat  taraqqiyotini  belgilay  olmaydi. 
Qadriyatlarning  holati,  ahamiyati,  insonga  ko‗rsatadigan  ta‘siri,  uning  istiqboli  u 
yoki  bu  jamiyatdagi  mavjud  ijtimoiy  tuzum  tomonidan  olib  borilayotgan  siyosat, 
uning  manfaatlari  bilan  uzviy  bog‗langandir.  Buni  o‗zbek  xalqi  milliy 
qadriyatlarining  o‗tmishdagi  va  hozirgi  holatidan  yaqqol  ko‗rishimiz  mumkin. 
Ijtimoiy-siyosiy, 
iqtisodiy, 
madaniy-ma‘naviy 
qadriyatlarimiz 
jahon 
hamjamiyatiga  eltuvchi  ishonchli  vosita  bo‗lib  hisoblanadi.  Barqarorlik,  tinchlik, 
millatlararo  totuvlik  xalqimizning  buyuk  ijtimoiy-siyosiy  qadriyatlarini  tashkil 
etadi.  Xalqlar  o‗rtasida  tinchlik-totuvlik,  do‗stlik  va  o‗zaro  hamkorlik 
munosabatlarini  o‗rnatish  millatimizning  ongiga,  qoniga  chuqur  singib  ketgan. 
O‗zbekiston  jahonda  tinchlik  va  xavfsizlikni  saqlash,  tinchliksevar  mamlakatlar 
bilan  har  tomonlama  hamkorlik  aloqalarini  yo‗lga  qo‗yish  hamda  taraqqiyotga 
erishishning  o‗ziga  xos  yo‗lini  tanlagan.  SHuning  uchun  ham  uning  jahon 
hamjamiyatidagi  obro‗  va  e‘tibori  tobora  ortib  bormoqda.  Barqarorlik,  tinchlik, 
totuvlik  -  mustaqillik  tufayli  qo‗lga  kiritilgan  eng  katta  yutug‗imizdir.  SHunday 
ekan,  bugungi  kunda  ularni  qadrlash,  avaylab-asrash,  himoya  qilish  - 
barchamizning  eng  dolzarb,  eng  olijanob  vazifamiz  bo‗lib  qolmog‗i  kerak. 
Ma‘lumki,  jahon  xo‗jaligiga  kirishda  bozor  iqgiso-diyotini,  shakllantirish  muhim 
omil  bo‗lib  hisoblanadi.  SHunday  ekan,  hozirgi  vaqtda  bozor  iqtisodiyoti 
talablariga to‗liq javob bera oladigan davlatlararo iqtisodiy munosabatlarni yo‗lga 
qo‗yish  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Bu  borada  Prezidentimiz  tomonidan  ilmiy 
asoslab  berilgan  va  hozirgi  kunda  izchillik  bilan  hayotga  tatbiq  etilayotgan 
iqtisodiy islohotlar strategiyasi qo‗l kelmoqda. O‗zbekiston rang-barang er osti va 
er usti boyliklariga ega. Respublikamizda o‗tkazilayotgan islohotlar yo‗li yetakchi 
xalqaro  iqtisodiy  va  moliyaviy  tashkilotlar,  jahon  jamoatchiligi,  jahondagi 
rivojlangan eng yirik mamlakatlar tomonidan keng qo‗llab-quvvatlanmoqda.  

---

119 
 
Xalqimizning rang-barang va boy madaniyati jahon xalklari madaniyatining 
ajralmas  qismidir.  Ko‗p  asrlar  davomida  shakllavib,  mazkur  xalqning  ma‘naviy 
boyligini,  uning  urf-odatlari,  an‘analarini  mujassamlashtirgan  ma‘naviyat  ayni 
vaqgda umuminsoniy qadriyatlarning tarkibiy qismini tashkil etadi va shu tariqa u 
jahondagi  barcha  xalqlarning  ma‘naviy  boyligi  ham  bo‗lib  hisoblanadi.  YUksak 
milliy  madaniyat,  ma‘naviyat  hamma  vaqt  jahon  xalqlarini  bir-biriga 
yaqinlashtiruvchi  vosita  bo‗lib  kelgan  va  hozir  ham  shunday  bo‗lib  kelmoqda. 
Xalqimizning  madaniyati,  tili,  tarixi,  urf-odat  va  an‘analari,  boy  me‘morchilik 
san‘ati  jahon  xalqlarida  zo‗r  qiziqish  uyg‗otmoqda.  Milliy  madaniyat, 
ma‘naviyatimizni  mintaqaviy  va  umuminsoniy  qadriyatlar  bilan  yaqinlashtirish, 
jahon  xalqlari  bilan  madaniy  aloqalarimizni  mustahkamlash  va  yanada  taraqqiy 
ettirish  hukumatimiz  siyosatining  muhim  yo‗nalishini  tashkil  etadi.  Milliy 
qadriyatlarimizni tiklash va mazmunan boyitish jamiyatni ma‘naviy yuksaltirishda 
muhim  ahamiyat  kasb  etishini  hayotning  o‗zi  yaqqol  ko‗rsatib  turibdi.  Milliy 
madaniyat  va  qadriyatlar  doimo  yangi  insonni  shakllantirishda,  uni  komilikka 
erishtirishda  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Mustaqillikning  birinchi  kunlaridan 
boshlaboq  milliy  madaniyatdan,  qadriyatlardan  foydalangan  holda  komil  insonni 
shakllantirishga, unga yuksak tarbiya berishga harakat qilinmoqda. Xozirgi kunda 
O‗zbekiston  fuqarolarining  katta  qismini  yoshlar  tashkil  etadi,  ularni  shunday 
tarbiyalash kerakki, toki ular Vatanni sevish, millatni ulug‗lash, milliy madaniyatni 
kuchaytirish, qadriyatlarni e‘zozlash o‗zlarining burchlari ekanligini xis qilishsin.