Qayta tayyorlash va malakasini oshirish

3. Yangi mavzu bayoni

Jahon mamlakatlarining davlat tuzumi va uni idora qilish shakliga ko‘ra ikki asosiy – respublika va monarxiya shakllari keng tarqalgan. Bizga ma’lumki respublika tuzumida qonun chiqaruvchi organ parlamentga, ijro etuvchi organ esa hukumatga qaraydi. Prezidentlik respublikasini parlamentlik respublikasidan farq qilish lozim. Prezidentlik respublikasida prezident hukumat boshlig‘i lavozimidan tashqari juda katta vakolatlar bilan ta’minlangan bo‘ladi ( AQSh, Rossiya, Lotin Amerikasidagi qator davlatlar) Parlamentar respublikalarida prezident katta vakolatga ega bo‘lmaydi, bosh vazir hukumat boshlig‘i hisoblanadi (GFR, Italiya,. Avstriya,Hindiston).

Hozirda jahonda 30 ta monarxiya shaklidagi davlatlar mavjud. (1-jadval) Bulardan Osiyoda -13 ta, Yevropada - 12 ta, Afrikada – 3 ta, Okeaniyada 1 –ta, Amerikada – 1ta

Monarxiyaning ko‘pchiligi konstitutsiyalik monarxiyadir, ularda qonun chiqaruvchi organ parlamentga, ijro etuvchi organ esa hukumatga qaraydi

(Buyuk Britaniya, Norvegiya, Shvetsiya, Daniya, Belgiya, Niderlandiya,Ispaniya, Yaponiya).

Mutloq monarxiya shaklidagi davlatlar qatoriga - Saudiya Arabistoni, BAA, Ummon, Qatar, Bruney kiradi.

Savol: Ushbu davlatlarda hokimiyatni kimlar boshqaradi?

Iqtisodiy rivojlangan davlatlarda ma’muriy – hududiy tuzilmaga (MHT) murakkablik va ko‘p pog‘onalik xosdir.

Savol: O‘zbekistonda MHT ning qanday bo‘laklari tarkib topgan?

Jahonda MHT ning ikki asosiy – unitar va federativ shakllari keng tarqalgan.

Unitar davlat – lotincha “unitas” so‘zidan olingan bo‘lib, birlik, yagona degan ma’noni anglatadi. Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat mavjud ma’muriy-hududiy tuzum shakliga ega bo‘lgan mamlakatdir.

Federativ davalt lotincha “foederatio” so‘zidan olingan bo‘lib, ittifoq, birlashma, yagona degan ma’noni anglatadi. Federal qonunlar va hokimiyat organlari bilan bir navbatda o‘zining qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud organlari mavjud ma’muriy-hududiy shakliga ega bo‘lgan mamlakatdir.

Quyida dunyoning monarxiya va fеdеrativ ma’muriy-hududiy tuzilishidagi mamlakatlari jadvalda berildi.