Qayta o`zlashtirish

Elektr zanjirning passiv elementlari

R-da elektr energiya issiqlikka aylanadi (sochiladi),
L-da magnit maydonining energiyasi saqlanadi,
C–da elektr maydonining energiyasi saqlanadi.
Zanjirning passiv elementlari R,L va C bu matematik modellar, ideal elementlardir. Amaliyotda biz rezistorlar (R), induktiv g’altaklar (L) va kondensatorlardan (C) foyda -lanamiz.
Butun zanjir uchun Om qonuni.

Ushbu ξ = U+U _ich, tenglikka zanjirning bir qismi uchun Om qonunidan

U=I · R; U _ich =I · r ni qo'ysak,

ξ = I • R + I • r = I (R+r) ni olamiz. Bundan:

Shunday qilib, zanjirdagi tok kuchi, manba elektr yurituvchi kuchining zanjir tashqi va ichki qismlari qarshiliklari yig'indisiga nisbatiga teng. Bu butun zanjir uchun Om qonunidir.

Om qonuniga ko'ra, zanjirning tashqi qismining qarshiligi qancha kichik bo'lsa, tok kuchi shuncha katta bo'ladi. Lekin bunda zanjirning tashqi qismidagi kuchlanish kamayadi, negaki ichki qismida I • r kuchlanish ortadi: U= ξ –I · r
Ketma-ket ulangan zanjirda tok kuchi. Asboblar ketma-ket ul- angan zanjirning istalgan nuqtasida tok kuchi bir xil bo’Iadi.
Agar shunday bo’lmaganda edi, elektr zaryadlar biror joyda to’planib qolardi. Bu suvquvur tarmog’idagiga o’xshaydi: bir joydan qancha suv oqib o’tsa. boshqa joydan ham shuncha suv oqib o’tishi kerak.
Zanjirning hamma nuqtalarida tok kuchi bir xil bo’lishiga tajribada ishonch hosil qilish mumkin. Ketma-ket ulangan zanjirning turli joylariga ampermetrlar ulaymiz. Bu 55-rasmda uchta ampermetr yordamida ko’rsatilgan. Bu ampermetrlar bir xil tok kuchini ko’rsatadi.
Shunday qilib,
I₁ = I₂ = I₃ = … I_n bo`ladi.
Butun zanjirdagi kuchlanish alohida qismlardagi kuchlanishlarning yig’indisiga teng bo’ladi:
U = U1 + U2 + U3 + … Un . (2-formula)
Shunday qilib, ketma-ket ulangan zanjirdagi umumiy kuchlanish uning har bir qismidagi kuchlanishlar yig’indisiga teng.
Ketma-ket ulangan zanjirning qarshiligini topish uchun butun zanjirga va uning har bir qismiga Om qonunini qo’llaymiz:
U = RI; U<sub>1</sub> = R<sub>1</sub>I; U<sub>2</sub> = R<sub>2</sub>I; U<sub>3</sub> = R<sub>3</sub>I; … , U<sub>n</sub> = R<sub>n</sub>I.
Kuchlanishlarning topilgan qiymatlarini (2) formulaga qo’yamiz:
RI =R<sub>1</sub>I + R<sub>2</sub>I + R<sub>3</sub>I + … + R<sub>n</sub>I.
Oxirgi munosabatni I ga qisqartirib:
R = R<sub>1</sub> + R<sub>2</sub> + R<sub>3</sub> + … + R<sub>n</sub>.
formulani hosil qilamiz, ya’ni ketma-ket ulanganda zanjirning qarshiligi unga ulangan iste’molchilar qarshiliklarining yig’indisiga teng.
Parallel ulanishdagi oqim kuchi va uning formulasi quyidagicha bo'ladi: I = U / R. Shunday qilib, bir xil rezistorlarning n-soni parallel ravishda ulanganda, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan umumiy qarshilik ularning har biridan n marta kam bo'ladi: R<sub>total</sub> = R / n. Bu yuklarning oqimlari ushbu yuklarning qarshiligi bo'yicha teskari mutanosib taqsimlanishini ko'rsatadi. Ya'ni, parallel ulangan qarshiliklarning ko'payishi bilan ulardagi oqim kuchi mutanosib ravishda kamayadi. Formulalar ko'rinishida barcha tavsiflar quyidagicha ko'rsatiladi:
oqim kuchi - I = I<sub>1</sub> + I<sub>2</sub> + I<sub>3</sub>,
kuchlanish - U = U<sub>1</sub> = U<sub>2</sub> = U<sub>3</sub>,
qarshilik - 1 / R = 1 / R1 + 1 / R2 + 1 / R3 bo`ladi.