Qattiq moddalarning fizik kimyoviy xossalarini kristallar tuzilishiga bog’liqligi

O׳z-o׳zini qirralash

O׳z-o׳zini qirralash qobiliyati shundan iboratki, uning o'sishiga mos bo'lgan muhitda kristalldan yasalgan to'p har qanday parchasi , vaqt o'tishi bilan ma'lum bir kristallga xos yuzlar bilan qoplanadi. Bu xususiyat kristallning tuzilishi bilan bog'liq.

Bir xil moddaning kristallari bir-biridan kattaligi, yuzlari soni, qirralari va yuzlari shakli bilan farq qilishi mumkin. Bu kristall hosil bo'lish shartlariga bog'liq. O׳sish davomida kristallar tekislanadi, cho'ziladi va boshqa xususiyatlarga ega boʹladi. O'sib borayotgan kristalning mos keladigan yuzlari orasidagi burchaklar o'zgarishsiz qoladi. Kristallarning bu xususiyati yon burchaklarining barqarorlik qonuni sifatida tanilgan. Bunda bir xil moddaning turli kristallaridagi yuzlarning kattaligi va shakli, ular orasidagi masofa va hattoki ularning soni o'zgarishi mumkin, ammo bir xil moddaning barcha kristallaridagi mos yuzlar orasidagi burchaklar bir xil bosim va harorat sharoitida doimiy bo'lib qoladi.

Yon burchaklarning barqarorlik qonuni 17-asrning oxirida daniyalik olim Steno (1699) tomonidan temir porlashi va togʹ kristallarini o rganish natijasida aniqladi; keyinchalik bu qonun M.V. Lomonosov (1749) va fransuz olimi Rim de Lill (1783) aniqlashdi. Yon burchaklarning barqarorlik qonuni kristallografiyaning birinchi qonuni deb ataladi.