Qattiq jismlar

I bobga doir sinov savollari:

1. 
   Qattiq jism deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Qattiq jismlar fizik xossalariga ko’ra qanday turlarga bo’linadi?
   
3. 
   Kristall deganda nima tushuniladi?
   
4. 
   Kristall panjara nima?
   
5. 
   Kristallar tuzilishiga ko’ra necha turga bo’linadi?
   
6. 
   Miller indeksi nima?
   
7. 
   Koordinatsion son nima va u nimani ko’rsatadi?
   
8. 
   Qattiq jismlar qanday kimyoviy bog’lanishlarga ega?
   
9. 
   Kovalent bog’lanishning ion va metall bog’lanishlardan asosiy farqi?
   
10. 
    Elementar va teskari elementar panjara nima?
    

Kristall panjaralar, elementar kristall panjaralarga doir masalalarning yechilishi:

1. 
   Masalaning berilishi. Agar kremniy kristalling doimiysi a=5,4 Ǻ bo’lsa, 1 sm^-3 kremniy kristallida qancha elementar panjara bor.
   

Masalaning yechilishi: berilgan a=5,4 Ǻ, topish kerak, 1 sm^-3 kremniy kristallida qancha elementar panjara borligini.

Bu holatda kristall panjara doimiysi a=5,4 Ǻ ga yoki a=5,4·10^-8 sm ga tengligi va bu panjara kubdan iborat bo’lganligidan bitta kub yachekaning hajmi qancha hajmni tashkil qilishini topamiz.

V_ya.= a³ =(5,4·10^-8 sm)³ =1,57·10^-22 sm^-3

ga tengligini hosil qilamiz.

Bundan 1 sm^-3 kristallda elementar panjara sonini quyidagi ifoda orqali aniqlaymiz.

Demak, agar kristall panjara doimiysi a=5,4 Ǻ teng bo’lgan elementar kub panjaradan tuzilgan 1 sm^-3 kremniy kristall panjarasida elementar panjaralar soni tani tashkil etar ekan.

2. 
   Masalaning berilishi. Miller indekslari nima. 111, 101, 001 kristall tekisliklarini kub elementar panjaralari yordamida chizib ko’rsating.
   

Kristallda atomlar joylashgan yuzani aks ettiruvchi tekisliklar o’z tabiatiga qarab kristall panjaraning har xil koordinatalarda kesishini ifodalaydigan kattalik Miller indekslari orqali amalga oshiriladi. Miller indeksni topish uchun fazo o’qlarini tekslik kesgan nuqtalar a,b,c kesmalarning teskari miqdorlari, ya’ni , , olinib, ular umumiy maxrajga keltiriladi va maxraj tashlab yuboriladi. Miller indekslari (h k l) harflari bilan belgilanadi.

Agar kristall panjara (111) teksliklarida kesishsa, uning fazodagi holati quyidagi rasmga ko’rsatilgandek ko’rinishga ega bo’ladi.

111

Agar kristall panjara (101) teksliklarida kesishsa, uning fazodagi holati quyidagi rasmga ko’rsatilgandek ko’rinishga ega bo’ladi.

z

101

x

y

Agar kristall panjara (001) teksliklarida kesishsa, uning fazodagi holati quyidagi rasmga ko’rsatilgandek ko’rinishga ega bo’ladi.