Qarshi muнandislik iqtisodiyot

Nazorat savollari

1. Tabiiy suv manbalari deganda nimani tushunasiz.
2. To’ldiruvchi kondensatning umumiy qattiqligi qanday belgilanadi.
3. рН ko’rsatkich deganda nimani tushunasiz.
4. Kaltsiy qattiqlik formulasini yozing.
5. Magniy qattiqlik nima.
6. Suvning sifati deganda nimani tushunasiz.
7. Zamonaviy IES da suvga kimyoviy ishlov berish usullarini sanang.
8. Anionlash va kationlash nima.
6 – mavzu: Turbinaning turlari va ularning holat diagrammalari

6.1.Turbinalarning turlari va ularni belgilash

6.2.Turbinadagi bug’ sarfini aniqlash
6.3.Turbina ish holatlarining diagrammalari


Tayanch iboralar: turbina, diagramma, naminal, maksimal, kondensatsion, entalpiya.
6-1. Turbinalarning turlari va ularni belgilash.

Hozirgi paytda turbinalarning quyidagi turlari ishlab chiqariladi: kondentsattsion turbinalar, bug’ olinadigan issiqlik taminoti turbinalari, qarshi bosimli turbinalar.

Kondentsattsion turbinalar faqat elektr energichsini ishlab chiqarish uchun mo’ljallangan.
Rostlanadigan Bug’ olish deganda bug’ning bosimi berilgan qiymatda rostlab turiladigan Bug’ olish tushiniladi.
Qarshi bosimli turbinalarning kondentsatorli bo’lmaydi, ularda ishlatilgan Bug’ning hammasi Issiqlik iste’molchilarga yuboriladi.
Turbinalar quyidagicha belgilanadi:
K-300-240/560-kondensatsion turbina, quvvati 300 MVt, turbinaga beriladigan Bug’ning boshlangich parametrlari 240 at. yoki kg/sm2 (24 mpa), 560⁰С .
Т-100-130/565-issiqlik ta’minoti turbinasi, isitish yuklamalarini qoplash uchun mo’ljallangan kondensatorli turbina, quvvati 100 MVt, bug’ning boshlangich parametlari 130 at, 565⁰С.
Р-6-35/10-qarshi bosimi turbina, quvvati 6 MVt, bug’ning boshlangich bosimi 35 kg/sm2, turbinada ishlatib bo’lingan va Issiqlik iste’molchisiga yuborilayotgan Bug’ning bosimi 10 kg/sm².

6-2. Turbinadagi Bug’ sarfini aniqlash.

Turbina quvvati Bilan Bug’ sarfi D_Т o’rtasidagi bog’liqlikni to’g’ri chiziqli funktsiya orqali ifodalanadi. (4-1 rasm)

Ordinata o’qidagi A nuqta turbinaning salt yuritishi paytidagi bug’ sarfiga D_с.ю mos keladi.
Х= D_s.yu / D_Тⁿ nisbati turbinaning salt yurish koeffitsenti deyiladi. Turbinaning nominal quvvatidagi bug’ning solishtirma sarfi:
d_Н= D_Т^Н/N_Н (4-1)
Turbinaning salt yurishi paytidagi bug’ sarfi:
D_s.yu =Х* D_Т^Н=Хd_НN_Н (4-2)
Keltirilgan 4-1 ramsda BV chizig’’i d_НN_Н (1-Х) ga, GYe chizig’i D_Т –D_с.ю ga teng. BV va AYeG uchburchaklarining ўxshashligidan YeG/BV=N_i/N_Н kelib chiqadi. Turbinaning kondensatsion ish holatidagi ixtiyoriy yuklama uchun Bug’ning sarfi:
D_Тⁱ = D_с.ю +d_Н N_Н(1-Х) N_i /N_Н= Хd_HN_H+(1-X)d_HN_i (4-3)
Oralik pogonali Bug’ olinadigan turbina uchun Bug’ sarfining tenglamasi tegishlicha quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:
D_Т =D_к +уD_ол
Yoki
D_Т =Хd_HN_H+(1-X)d_HN_i+ΣY_i*Dⁱ_ол (4-4)

bunda: D_ол –adan turbinolinayotgan bug’ sarfi;

У_i –Bug’ olinishi hisobiga ishlab chiqara olmay qolgan quvvat koeffitsenti.
Y_i=i_ол -i_k\i_o-i_k (4-5)
Bu yerda: i_o -turbinaga beriladigan bug’ning entalpiyasi;
i_ол -turbinaning oralik pogonalaridan olinayotgan bug’ning entalpiyasi;
D_Т , i_k -turbinada ishlatib bo’lingan va kondensatorga D_Т ,ўтказилаётган Bug’ning entalpiyasi.
6-3. Turbina ish holatlarining diagrammalari.

Yuqorida keltirilgan (4-4) tenglama turbinaga berilayotgan bug’ sarfi D_Т , ундан olinayotgan Bug’ miqdori D_ol va turbinaning elektr quvvati N_T o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalovchi diagrammani to’zish mumkin.

Agar D_ol =0 bo’lsa, issiqlik taminoti turbinasi kondensatsion turbina kabi ishlaydi va unga beriladigan bug’ning sarfi (4-3) tenglama asosida ko’riladigan «ab» chizig’i bilan ifodalanadi. (4-2 rasm)
Turbinaning olinayotgan miqdori D_ol ga teng bo’lganida, turbinaga bnrilayotgan Bug’ sarfi (4-4) tenglamaga asosan ВD_Т =у D_ol qiymatga ortadi va «ab» chizig’iga paralel bo’lgan ab chizig’i bioan ifodalanadi. Turbinaga berilayotgan bug’ning maksimal sarfi еf chizig’i bilan ifodalanadi.
Agar turbinaga berilayotgan bug’ning hammasi iste’molchilarining issiqlik yuklamasini qoplash uchun olinadigan bo’lsa, turbina qarshi bosimli turbina kabi ishlaydi. Bu paytda 1 kg bug’ ishlab chiqargan quvvat (i_o-i_k) (i_o-i_oл) marta kamayadi.
(i_o-i_k) /(i_o-i_oл)=I/I-y (4-6)
(4-3) tenglamaga asosan «sd» chizig’ining analitik ifoda:
Bug’ olishning nominal qiymatdan kichiq bo’lganda turbina nominal quvvatdan kata quvvatga ega bo’lishi mumkin.
4-2 rasmda diagrammalar turbinaning turli ish holatlaridagi bug’ sarfini aniqlashning eng ishonchli va aniq vositasi hisoblanadi.

4-3 rasmda isitish va texgologik maqsadlar uchun ikki marta bug’ olinadigan turbinaning ish holatlari diagrammasini to’zish yo’li ko’rsatilgan.

Turbinaga berilgan bug’ning umumiy sarfi:

D_Т= D_K+ У¹_ol D _ol ¹+У¹¹ _ol D _ol ¹¹
Bu yigindini grafik usulda olish uchun ordinata o’qini «0» dan pastga davom ettiraimz va unga turbinadan olinadigan bug’ sarfi D_ol¹¹ni malum masshtabga o’rnatamiz. Hosil bo’lgan «i» nuqtasidan gorizontal chiziq ўtkazamiz. U turbinaning nominal quvvatiga mos keluvchi «g» nuqtasidan α burchagiga o’tkazilgan chiziq «K» nuqtasidan kesishguncha davom etadi. «K» nuqtadan tik chiziq o’tkazib, D_ol=соnst chizig’i bilan kesishish nuqtasi «m» topiladi. ordinata o’qining «op» qismi turbinadan ikki marta bug’ olingan paytdagi umumiy bug’ sarfini ifodalaydi.

Nazorat savollari.

1. Turbinalarning turlarini sanang.
2. Turbinadagi bug’ sarfi uning quvvatiga bog’liqmi.
3. Turbina ish holatlarining diagrammalari nima uchun kerak.
4. K-300-240/560- izohlang.
5. T-100-130/565 – izohlang.
6. R-6-35/10- izohlang.
7. Issiqlik ta‘minoti turbinalarida kondensator bormi.