Qarshi muhandislik iqtisodiyot

19.1-rasm. Kuch kompensatsiyali elektr analog o‘zgartkich.

---

97 
2 ga uzatiladi. Richagning rolik 3, oraliq richag 4 va lentali tortqi 5 orqali 
burilishi kompensatsion richag 6 ga uzatiladi. Kompensatsion richagda differensial 
- transformatorli indikatorning o‘zagi 7 va magnitoelektr kuch mexanizmining 
g‘altagi 8 o‘rnatilgan. 
Yarmo 9 ikkillamchi chulg‘amlarining bir-biriga qarab ulanishi natijasida 
hosil bo‘lgan zanjirdagi muvozanat o‘rtacha holatdan chetga chiqadi, sanoat 
chastotali o‘zgaruvchan tok signali paydo bo‘ladi. Bu signal elektron kuchaytirgich 
10 ga keladi. Kuchaygan va to‘g‘rilangan signal masofaga uzatish liniyasiga va shu 
bilan birga, liniya bilan ketma-ket bog‘langan muvozanat indikatorining g‘altagi 8 
ga (teskari bog‘lanish) keladi. G‘altak 8 dagi tok hosil qilgan magnit maydon bilan 
doimiy magnit 11 o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir natijasida richag 6 da kuch paydo 
bo‘ladi, bu kuch o‘lchanayotgan kirish (masalan, bosim o‘zgarishi natijasida) 
kuchini muvozanatlaydi. Asbobning nol nuqtasi prujina 12 orqali sozlanadi. 
Asbobni o‘zgartkichning berilgan o‘lchash diapazoniga sozlash uchun rolik 3 va 
lentali tortqi 5 ni siljitiladi. 
Kuch kompensatsiyasi prinsipi shu sxemaga nisbatan quyidagidan iborat: 
muvozanat paytida sezgir element hosil qilgan kuch F unga teskari aloqa 
tomonidan ta’sir etadigan kuch Fm ga teng. 
Chiziqli o‘zgartkichda doimiy magnit 11 bilan g‘altak 8 dan o‘tayotgan tok 
hosil qiladigan magnit maydoni orasidagi o‘zaro ta’sir shu tokka proporsional 
bo‘lgan, richag sistemasi orqali kirish kuchini muvozanatlashtiradigan kuch hosil 
qiladi, ya’ni 
чик
I
К
F


м
(19.1 ) 
bunda F
м
— teskari aloqa tomonidan ta’sir etadigan kuch; K — o‘zgarmas 
koeffitsiyent; 
I
чиқ
— chiqish toki. 
Kvadratik o‘zgartgichda teskari aloqa kuch 
F
м
bilan chiqish signali 
I
чиқ
orasidagi 
o‘zaro 
ta’sirlashuv 
magnitoelektr 
mexanizm 
o‘rniga 
elektromagnit 
kuch 
mexanizmini 
qo‘llash yordamida ta’min etadi. Bu 
holda teskari aloqa kuchi bilan chiqish 
signali orasidagi munosabat quyidagn 
ko‘rinishda bo‘ladi: 
2
м
чик
I
К
F


(19.2) 
UP-20 
tipdagi 
yarim 
o‘tkazgich 
kuchaytirgich 
nomuvofiqlashtirish 
indikatori signalini o‘zgarmas elektr toki 
signaliga o‘zgartiradi. Signalni masofaga 
uzatish 10 km ga yetishi mumkin. 
Uzgartkichga 
ulanadigan 
ikkilamchi 
asboblarni ikki gruppaga bo‘lish