Qarshi muhandislik iqtisodiyot

Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati 
8.
Yusupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va 
avtomatlashtirish. –Toshkent: O‘qituvchi. 2011. 
9.
Farzane N.G. i dr. Texnologicheskiye izmereniya i pribori. –M.: Visshaya 
shkola. 1989. 
10.
Yusupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni boshqarish 
sistemalari. –Toshkent: O‘qituvchi. 1997. 
11.
Yusupbekov N.R., Muxitdinov D.P., Avazov Y.SH. Avtomatika va nazorat 
o‘lchov asboblarining tuzilishi va vazifasi. Kasb-hunar kollejlari uchun 
darslik. –T.: Iqtisod-moliya, 2010. 

---

80 
15-mavzu: MEMBRANALI VA SILFONLI MANOMETRLAR VA 
ULARNING ISHLASH PRINSIPI 
Reja: 
1.
Membranali manometrlar. 
2.
Silfonli manometrlar. 
Membranali asboblar. 
So‘nggi yillarda membranali asboblar tobora keng 
qo‘llanilmoqda. Bu asboblarda sezgir element sifatida elastik materiallardan 
tayyorlangan yumshoq, shuningdek, gofrilangan plastinkasimon membranalar yoki 
gofrilangan membrana qutichalar ishlatiladi. Membranali asboblar, uncha katta 
bo‘lmagan ortiqcha bosimlar va siyraklanishlarni (manometrlar, naporomerlar va 
tyagomerlar) hamda bosimlar farqini o‘lchash uchun (difmanometrlar) qo‘llanadi. 
Membrananing egilishdagi elastikligi uning geometrik o‘lchamlariga 
(diametri, qalinligi, gofrilarining soni, shakliga), materialiga hamda unga ta’sir 
qiladigan bosimga bog‘liq bo‘ladi. Membranadagi gofrilar uning bikirligini 
oshiradi va xarakteristikasining to‘g‘ri chiziqli bo‘lishini ta’minlaydi. 
Membrananing bikirligini oshirish maqsadida uning o‘rga qismiga qattiq 
magerialdan yasalgan disk yoki prujina o‘rnatiladi. Membrana rezina, plastmassa, 
latun, bronza va boshqa materiallardan tayyorlanadi. Bronzadan tayyorlangan 
membrananing qalinligi o‘lchanadigan bosim miqdoriga qarab 0,02—1,0 mm 
bo‘lishi mumkin. 
Membranaga ikkala tomondan ta’sir etadigan bosimlar farqi ta’sirida uning 
markazi siljiydi. Membrana markazining bosim ta’sirida siljishi katta emas va 
1,5—2,0 mm ni tashkil etadi. Bu hol asboblarning sezgirligini kamaytiradi va 
uzatish soni katta bo‘lgan mexanizm qo‘llanishni talab etadi. Membranali 
asboblarning bu kamchiliklari ularni qo‘llanish doirasini toraytiradi. 
Membranali elastik sezgir elementlar, ko‘proq membranali quticha 
ko‘rinishida, asboblarda dam va siyraklanishni o‘lchashda ishlatiladi. 15.1-rasmda 
profilli tyagonaporomer (TNMP) tuzilishining sxemasi tasvirlangan.