Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti rо‘yxatga olindi: “tasdiqlayman”

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


QARSHI MUHANDISLIK-IQTISODIYOT INSTITUTI


Rо‘yxatga olindi: “TASDIQLAYMAN”
№________________ О‘quv ishlari bо‘yicha prorektor
____________ Bozorov O.N.
2020 yil “___” ____ “____” ____________ 2020 yil

“INSON FIZIOLOGIYASI VA GIGIENASI” fani

SILLABUS

Bilim sohasi	100000	-	Gumanitar
	300000	-	Ishlab chiqarish texnik
	600000	-	Xizmatlar
Ta’lim sohasi	5640200	-	Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi

Jami o’quv soati: 150
Shu jumladan	Jami	1-semestr	2- semestr
Ma’ruza	30	30	-
Amaliy mashg’ulotlar	15	15	-
Mustaqil ta’lim soati	105	105	-

Qarshi-2020
Fan dasturi Qarshi muhandislik-iqtisodiyot institutida ishlab chiqildi.

Tuzuvchi: A.Nikboyev – QMII, “Ekologiya va mehnat muhofazasi“ kafedrasi

Taqrizchilar: SH.Jо‘rayev, Qarshi tibbiyot markazi maslahatchisi, tibbiyot fanlari nomzodi.


Yusupov.I.N Ekologiya va mehnat muxofazasi kafedrasi katta о‘qituvchisi.

Fanning ishchi о‘quv dasturi “Ekologiya va mehnat muhofazasi” kafedrasi _yig‘ilishida (bayon №____, ___2020 y.), “Geologiya va konchilik ishi” fakulteti Uslubiy Komissiyasida (bayon №____, ___2020 y.) va institut Uslubiy Kengashida (bayon №____, ___2020 y.) muhokama etilgan va о‘quv jarayonida foydalanishga tavsiya qilingan.

QMII O‘quv-uslubiy boshqarma
boshlig‘I: ____________ dos. Sh.Turdiyev

Geologiya va konchilik ishi

Fakul’teti dekani: ____________ dos. T.N. Yarboboev
Ekologiya va mehnat muhofazasi
kafedra mudiri: ____________ q.x.f.f.d. R.Eshonqulov

I.1 Fanning dolzarbligi

inson rivojlanishi va gigiyenasi fani to’g’risida ma’lumotga ega bo’lish inson hayot faoliyatida muhim ahamiyatfa ega. Inson faoliyati davomida fiziologik jarayonlarni bilish, ishni to’g’ri ratsional tashkil qilishga yordam beradi. Organizm fiziologik normalarni buzilish orqali yetishi mumkun bo’lgan zaralarni oldi olinadi. Shunindek inson faoliyatining davomida gigiyenik talablarga rioya qilishni taqqazo etadi. Bu esa inson faoliyatini uchrashi mumkun bo’lgan zaralar va kasb kasalliklarini oldini oladi. Shu sababli inson fiziologiyasi va gigyenasi fani o’rganiladi.
Fanni o’qitishdan maqsad bo’lajak mutahasislarni inson fiziologiyasi va gigiyenasi fanidan bilim olish orqali hayotda uchrashi mumkun bo’lgan zaralar, kasb kasalliklarini oldini olishga qaratilgan.
Fanni o’rganishda asosiy vazifalar. Odam tuzulishi, fiziologiyasi va gigiyenasini o’rganishdan iborat. Buni asosida inson normal faoliyat yurutishi uchun shart sharoyit yaratiladi.
I.2 Fanni ishlab chiqarishdagi o’rni
Fanni o’rganish fiziologiya va gigiyena qoidalariga rioya qilish hayot faoliyatida uchrashi mumkun bo’lgan zararlar hamda kasb kasalliklari chalinishni oldini oladi.
I.3 Fanni o’qitishda yangi axborot texnologiyalar
Interfaol usullarni qo’llab o’zlashtirishda asosiy e’tibor auditoriya mashg’ulotlarida va mustaqil tayyorgarlikda o’zlashtiriladigan chuqurlashtirilgan nazariy bilimlarga hamda obyektiv jarayonlar va hodisalarga nisbatan dunyo qarashni shakllantirishda nazariy mashg’ulotlarga katta o’rin berilgan.
Dasturni o’rganishda quydagilarga e’tibor beriladi.

• 
  Muammoli mavzular bo’yicha;
  
• 
  Mustaqil o’zlashtirishni murakkab bo’limlari bo’yicha;
  
• 
  Ta’lim oluvchiga alohida qiziqish uyg’atuvchi bo’limlar bo’yicha
  
• 
  Oldinga siljigan ma’ruzalarni interfaol usulda o’qitish bilan;
  
• 
  Mustaqil ta’lim olish va ishlash munozaralar jarayonida o’zlashtiriladigan bilimlar bo’yicha mashg’ulotlar o’tkazish yo’li bilan amalga oshirishni nazarda tutadi.
  

Mustaqil tayyorgarlik jarayonida talaba adabiyotlar, internet materiallari va meyyoriy hujjatlar bilan ishlashni uddalashini namoyon qilishi, auditoriya mashg’ulotlari paytida qabul qilingan ma’lumotlarni mushohada qilish qobiliyatini ko’rsatishi lozim.
Talabalar bilimini baholashda kredit tizimi qo’llaniladi.
Fanni o’zlashtirishda masofanad o’qitish darslik o’quv qo’llanmalari va ma’ruzalar matnlarning elektron versiyalari, ma’ruzalar o’qish, elektron plakatlar va internet tarmog’idan foydalaniladi.
2. Asosiy nazariy qism
2.1 Ma’ruza mashg’ulitlari

1-Modul
Inson fiziologiyasi va gigiyenasi fanining maqsadi va vazifalari tekshirish usullari. Inson rivojlanishining umumiy qonuniyatlari. Xo’jayra, to’qimalar, gomeostaz, o’sish va rivojlanish geteroxroniyasi, akseleratsiya, odam umrining davrlarga bo’linishi, irsiyat va rivojlanish. Xo’jayra strukturasi: plazmatik membrana, yadro, setoplazma, organellari, DNK, RNK, xo’jayra bo’linishi, gometogenez, ovogenez. Neyron va nerv tizimi tuzulishi, neyron, nerv tolalari. Nerv tizimi fiziologiyasi, bosh miya, orqa miya, funksiyalari. Bosh miya, uzunchoq miya, miya ko’prigi, o’rta miya, oraliq miya, miyacha , katta yarim sharlar. Harakat, sezuvchanlik, proeksion va assosiativ zonalar, elektroentsofalogramma, limbik tizim retikulyar formatsiy. Vegitativ nerv tizimi funksiyalari.

2 – Modul
Oliy nerv tizimi. Shartli va shartsiz reflekslar, bosh miya nerv jarayonlari dinamikasi. Nutq, sezuvchanlik, flegmatik, xolerik, melanxolik turlar.
Analizatorlar ko’rish, eshitish analizatori, vestibulyar analizator, hid bilish va tam bilish, teri analizatorlari. Tayanch harakar tizimi, skelet suyaklari, muskullari, skolioz, dordoz, kifoz.
Yassi oyoq.
Ichki sekretsiya bezlari. Garmonlar gipofiz garmonlari, jinsiy bezlar, qon tizimi, qon aylanish va boshqarish tizimlari, qon tarkibiy qisimlari: plazma qon xo’jayralari. Yurak qon tizimi, yurak fiziologiyasi.

3 – Modul

Nafas olish tizimi, vazifalari. Traxeya, bronxlar, o’pkalar, havo almashinuvi, o’pka ventelyatsiyasi, ovqat hazm qilish tizimi vazifasi, rivojlanishi, jigar, oshqozon osti bezi, ovqatlanish turlari va rejimi.
Bolalar ovqat ratsioni. Ratsional ovqatlanish rejimi, moddalar va energiya almashinuvi. Anobolizm va katobolizm. Vitaminlar, suv va mineral almashinuvi.
Ayiruv tizimi vazifalari, bo’yraklar, siydik yo’llari, siydik hosil bo’lishi.
Zararli odatlar, spirtliy ichimliklar ichish, giyohvandlik, chekish va ularni organizmga ta’siri.
2.2 Amaliy mashg’ulotlar bo’yicha tavfsiyalar
Inson fiziologiyasi va gigiyenasi bo’yicha nazariy bilimlarni olgandang so’ng ma’lum bir mavzular amaliy jihatidan chuqur o’rganiladi.
2.3 Mustaqil ishlarni tashkil qilish
Talabalarni chuqurroq bilim olishi uchun mustaqil ishlar quyidagicha tashkil qilinadi:

• 
  Ayrim mavzularni o’quv adabiyotlari yordamida mustaqil o’zlashtirish, o’quv manbalari bilan ishlash.
  
• 
  Fanning amaliy, seminar mashg’ulotlariga tayyorgarlik ko’rib kelish.
  
• 
  Mavzu bo’yicha referat tayyorlash
  
• 
  Mavzular bo’yicha prezentatsiyalar tayyorlash
  
• 
  Ko’rgazmali vositalar tayyorlash
  
• 
  Maqola, tezislar tayyorlash
  
• 
  Bitiruv malaka ishlari uchun material to’plash
  
• 
  Amaliy mazmundagi nostandart masalarni yechish va ijodiy ishlash.
  

• 
  Amaliy mazmundagi nostandart masalarni yechish va ijodiy ishlash.