Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

2.2. Qatlam energiyasini xarakterlovchi qiymatlar Neft koni va quduqlarini ishlatishga oid texnologik jarayon va hodisalarni to‘g‘ri tushinishimiz uchun, texnologik jarayonlarga ta‗sir qiluvchi bosimga oida qator terminlarni aniqlab olishimiz kerak bo‘ladi.
Quduq tubidagi statik bosim – quduq uzoq vaqt to‘xtatilgandan keyin o‘rnatiladiga quduq tubi bosimi. U quduqdagi suyuqlik ustunining, yaniy quduqdagi suyuqlik sathidan quduq chuqurligigacha bo‘lgan suyuqlikning gidrostatik bosimiga teng bo‘ladi. Bunda quduq chuqurligini qatlamning ochilgan oralig‘i o‘rtasigach bo‘lgan masofa olinadi. Boshqa tarafdan bu quduqning qatlamni ochgan joyidagi bosim hisoblanadi va shuning uchun bu bosimni qatlam bosimi ham deb aytishimiz mumkin bo‘ladi.
Statik sath-quduq to‘xtatilgandan keyin o‘rnatilgan atmosfera bosimi bilan tasirlashish sharoitidagi suyuqlik ustuni sathi statik sath deb ataladi. Agar quduq usti yopiq holatda bo‘lsa suyuqlik sathiga qisman bosim bilan ta‗sir qiluvchi gaz yig‘ilishi
kuzatiladi. Bu holatda suyuqlik sathi quduqning statik shartlariga yaqin bo‘lsada statik sath deb nomlanmaydi. Bunday holatda qudquq tubidagi bosim suyuqlik ustuni gidrostatik bosimi va gaz bosimining yig‘indisiga teng bo‘ladi.
Quduq tubidagi dinamik bosim - bu bosim quduqdan suyuqlik yoki gaz qazib olish vaqtida, hamda quduqqa suyuqlik yoki gaz haydash vaqtida quduq tubida o‗rnatiladi. Quduq tubidagi dinamik bosim ko‗p holatda quduq tubi bosimi deb nomlanadi, statik bosimda esa qatlam bosimi deb ataladi. Shunday bo‗lsada statik bosim ham dinamik bosim o‗z vaqtida quduq tubi bosimi sanaladi.
Suyuqlikning dinamik sathi -ishlayotgan quduqda o‗rnatiladigan, atmosfera bosimi ta‘sir qiluvchi (quvurlar oralig‗i ochiq bo‗lganda) sath dinamik sath deb ataladi.
Quvur ortki qismi zichlangan quduqda dinamik bosim suyuqlik ustuning gidrostatik bosimi va sathga ta‘sir qiluvchi gaz bosimi yig‗indisiga teng bo‗ladi.
Suyuqlik ustuni balandligi vertikal bo‗yicha olinadi. Shuning uchun qiya Quduqlarda gidrostatik bosimni hisoblashda quduqning qiyshayishiga to‗g‗irlash kiritiladi.