Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «kasb ta'limi»

11.2. Ta'lim usullarini tasniflanishi. 

Har  qanday  fanni  o'rganishda  turli  usullar  qo'llaniladi.  Buning  sababi 

birinchidan,  dars  o'tishda  turli  uslublarni  qo'llash  uni  qiziqarli  bo'lishiga, 

talabalarning diqqatini o'tilayotgan darsni o'zlashtirishga qaratiladi. 

Bir xil uslubda dars o'tilishi talabalarni zeriktiradi hamda dars paytida diqqatni 

boshqa narsalarga qaratiladi. 

Psixologlarning  tadqiqotlariga  ko'ra,  har  qanday  mohir  o'qituvchi  ham  bir  xil 

uslubda  dars  berar  ekan,  aytaylik,  ma'ruza  o'qir  ekan,  talabalar  dastlab  20  minut, 

---

so'ngra  darsni  tugatishdan  oldin  20  minut  ma'ruzani  diqqat  bilan  eshitar,  qolgan 

paytda xayoli qochar ekan. 

Ikkinchidan, talabalarning darsni o'zlashtirish, eshitganlari, yangi bilimni qabul 

qilish qobiliyatlari har xil bo'lib, turli uslublarni qo'llashgina o'tilayotgan mavzuning 

talabalar  tomonidan  nisbatan  to'liq  o'zlashtirilishiga  olib  keladi.  Tadqiqotlar  shuni 

ko'rsatadiki,  olgan  bilimni  o'zlashtirish  jarayonida  bir  xil  talabalarga  bir  uslub 

mavzuning  mazmunini  tezroq  anglashga  yordam  bersa,  ikkinchilariga  boshqa  uslub 

yordam beradi. 

Bu  maqsadga  esa  dars  o'tish  jarayonida  turli  uslublarni  qo'llash  orqaligina 

erishish  mumkin.  Bir  talaba  ko'proq  eshitganini  yodda  qoldirsa,  ikkinchisi  ko'rishi 

kerak, uchinchisi esa o'zi qatnashib, qo'li bilan ushlashi kerak. 

Pedagoglarning muhim vazifasi, maqsadi aynan turli uslublar orqali talabalarni 

bilim,  axborot  olishni  turli  shakllariga  tezda  moslashishiga,  o'z  dunyoqarashini 

kengaytirish uchun harakat qilishga talabalarni qiziqtirish va uni amalga oshirishdir. 

Agar  o'qituvchi  talaba  yoqtirmaydigan  uslubda  dars  olib  borsa,  uning  borgan 

sari  o'qishdan  ko'ngli  sovib,  shu  darajaga  etishi  mumkinki,  fanni  umuman  o'qigisi 

kelmay  qolishi  mumkin.  Aksincha,  talabalar  yoqtiradigan  usul  bilan  dars  berilsa, 

unda  fikrlashning  o'zgaruvchanligi  yo'qoladi.  O'z  imkoniyatlarini  to'la  ishga  sola 

olmaydi.  Bu  degani  kelgusida  o'z  faoliyatida  muvaffaqiyatga  erishish  imkoniyati 

cheklanadi.  Ba'zi  talabalar  aniq  faktlar  orqali  ma'lumotlarni  tezroq  qabul  qiladi. 

Boshqalari  nazariy  matematik  modellarni  yoqtiradi.  Ba'zi  talabalar  ko'rgazmali 

rasmlar,  diagrammalar  orqali  boshqalari  munozara  qilganda,  uchinchilari  o'zi 

bajarishda qatnashsa yaxshiroq, puxtaroq o'rganadi.