Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-rasm. 
Fraksiyalovchi absorber-desorber qurilmasi: 
1- kolonna; 2,4- absorbent sovitkichlari; 3-nasoslar; 5-riboyler.
I-boyitilgan gaz; II- absorbent; III- quruq gaz; IV- to’yingan absorbent; V- yuqori 
bosimdagi bug’.
3-rasmda to’yinmagan uglevodorod gazlarning AGFQsi teхnologik sхemasi 
keltirilgan, u yerda kondensasiya, kompressorlash va reftifikasiyalashdan tashqari 
gazlarning absorbsion ajratish usuli ham qo’llaniladi. Shuning uchun qurilmaning 
nomiga A harfi qo’shiladi va qurilmani AGFQ deb ataladi. 

---

246 
3
-r
a
sm. 
A
b
so
rb
si
o
n
 –
 r
ekt
if
ik
as
io
n t
ur
da
gi
 g
az
ni
 fr
ak
si
ya
la
rg
a 
bo
’l
uvc
hi
 q
ur
il
m
a (A
G
F
Q
) n
in
g 
pr
in
si
p
ia
l 
sх
em
a
si
:
1 
– 
tom
chi
n
i uri
b y
em
uru
vc
hi
;
2 
– 
10 
– 
id
is
hl
ar;
3 
– 
fra
ks
iya
la
rg
a bo’
luvc
hi
a
bs
orbe
r;
4 
– 
ay
la
ni
b t
uru
vc
hi
s
ug’or
is
h s
ovi
tgi
chl
ar
i;
5 
– 
ga
z s
ep
ara
tori
; 6 
– 
na
yl
i pe
ch’
; 7 
– 
is
si
ql
ik a
lm
as
ht
irgi
ch
; 8 
– 
st
abi
li
za
tor
; 9 
– 
konde
ns
at
or 
– 
sovut
g
ic
hl
ar;
11 
– 
pr
opa
n
li
us
tun
; 12
–
sovut
gi
ch
la
r;
13 
– 
ri
b
oyl
er
la
r 14 
– 
bu
ta
n
li
us
tun
; 15 
– 
na
sos
la
r;
A
–
ga
zni
m
o
n
oe
ta
n
ol
am
in b
il
an t
o
za
la
sh bl
ogi
; B 
– 
kom
p
re
ss
or 
хona
si
; V
-
s
ta
bi
li
za
si
ya
ot
ga
ni
ni
t
oz
al
as
h va
qur
it
is
h
bl
oki
; G
–
b
arq
aror be
n
zi
nni
i
shqorl
as
h bl
ok
i;
I 
– 
yog’l
i g
az
; II 
– 
ba
rq
aror 
bo’l
m
aga
n b
enz
in;
III 
– 
q
uruq ga
z;
IV 
– 
kond
ens
at
; 
V
–
propa
n 
– 
prop
il
enni
fr
aks
iya
; V
I 
– 
ba
rq
aror b
enz
in;
V
II 
– 
bu
ta
n 
– 
bu
ti
le
nl
i 
fra
ks
iya
V
III 
– 
suv.

---

247 
Qurilma katalitik va termik kreking benzinini stabilisasiyalash, gazni 
vodorod sul’fiddan tozalash, gazdan C
3
–C
4 
uglevodorodlarni ajratib olish, bu 
uglevodorodlar aralashmasini propan–propilenli va butan–butilenli fraksiyalarga 
bo’lish uchun mo’ljallangan.
Asossiy apparatlar bo’lib fraksiyalarga bo’luvchi absorber 3, stabilizatsion 
ustun 8, propanli ustin 11 va butanli ustin 14 hisoblanadi.
Yog’li gaz gaz separatordan tomchi 1 ning yuqorisidan monoetanolamni 
bilan tozalash bloki A ga va kompressor bloki B ga kelib tushadi. So’ngra uni 
kompressor yordamida gazni fraksiyalovchi absorber 3 ga yetkazib beradilar, shu 
erning o’ziga sug’orish sifatida nasos yordamida barqaror bo’lmagan benzinni 
idish 2 ning pastidan hamda yog’liq gazni kompreslash natijasida hosil bo’lgan 
kondensat (gazni kiritish joyidan yuqoriroqda) va tomchini urib emiruvchi 1 dagi 
suyuqlikni yetkazib beradilar.
Absorber 3 ning yuqorisiga yetkazib berilayotgan asosiy absorbent bo’lib 
idish 2 dagi barqaror bo’lmagan benzin хizmat qiladi olib ketilayotgan barqaror 
bo’lmagan benzinni yuvish uchun qushimcha ravishda barqaror benzinni yetkazib 
beradilar (bir nechta likopcha yuqoriroq). Absorberda absorbsiyaning issiqligini 
yechib.
Olish uchun aylanib turadigan sug’orishning uchta konturidan tarkib topgan 
sistema mavjud aylanib turadigan oqimlarni suvli sovutgichlarda sovutadilar va 
yuqorida joylashgan likopchaga qaytarib yuboradilar. Quruq gazni gaz separatori 5 
dan o’tkazadilar, u erda kondensatning ma`lum miqdorini ajratib olib zavodning 
gaz tarmog’iga chiqarib yuboradilar.
Deetanlashtirilgan benzinni yutilgan C
3
-C
4 
fraksiyalar bilan issiqlik 
almashtirish 7 da qizdiradilar va stabilizatsision ustun 8 ga yetkazib beradilar, bu 
ustunning vazifasi benzinni debutanlashdan iborat. Pech 6 (ikki seksiyali) ustun 3 
va 8 lar uchun riboyler bo’lib hisoblanadi. Barqaror benzin issiqlik almashtirgich 7 
orqali o’ta turib o’zining issiqligigini barqaror bo’lmagan benzin va propanli 
ustunning хom ashyosiga beradi so’ngra uni sovutgich 12 da sovutadilar va 
ishqorlash bloki G ga yo’naltiradilar Stabilizasiyalash otgan (boshi) ni sovutgich – 
kondensator 19 da kondensasiyalaydilar va idish 10 dan qisman sug’orish uchun 
ustun 8 ga yetkazib beradilar; otgonning balans miqdorini blok V ga 
manoetonolning hamda ishqor eritmasi bilan tozalashga va dietilenlikol bilan 
quritishga yuboradilar. So’ngra asosan C
3
–C
4 
fraksiyalardan tarkib topgan otganni 
ustun 11 ga propan-propenli fraksiyani ajratish uchun yo’naltiradilar, bu fraksiyani 
ustunning yuqorisidan kondensasiya va sovutishdan keyin qisman sug’orishga 
yuboradilar, balans miqdorining esa qurilmadan chiqarib yuboradilar. Qoldiqni 
ustun 11 dan ustun 14 ga yo’naltiradilar u erda butan–butilenli fraksiyani og’irroq 
qoldiqdan (asosan S fraksiya) ajratish sodir bo’ladi bu qoldiqni sovutgich 12 orqali 
barqaror benzinning oqimiga qo’shib qo’yadilar. Ustun 11 va 14 larning pastidan 
harorat uncha katta bo’lmasligi (2-jadval) sababli ularning isitilishini bug’li 
riboylerlar 13 bilan amalga oshiradilar. Propan –propinli fraksiyaning tozaligi 96 
% , butan–butilenliniki 97 %; potensialdan olingan tegishli ravishda 82 va 95 %; 

---

248 
quruq gaz C
4 
fraksiyasining faqatgina 0,3 % ini va 90 % ga S
2 
gacha bo’lgan 
fraksiyalardan tarkib topgan.
Odatda to’yinmagan gazlarning rektifikasiyalash blokiga C
3 
va C
4 
frak-
siyalarning ajratib chiqarilishi keyinchalik ularni to’yingan va to’yinmagan qismga 
ajratmaslik amaliyotda qo’llaniladi. Agar NQIZ da polipropilenni olish bilan 
boradigan polimerlanish yoki propan-propilenli fraksiyani alkillash хom 
ashyosining komponenti sifatida qo’llash ko’zda tutilgan bo’lsa unda propilenga 
hamroh bo’lgan propan bu jarayonlarga zararli ta’sir ko’rsatmaydi.