Qarshi kurashning

Terrorizmga qarshi kurashning mafkuraviy hamda ma’naviy-
tarbiyaviy asoslari. 
Ushbu soha diniy ong radikallashuvining oldini 
olish ham da aholida diniy-mafkuraviy im m unitetni hosil qilishning 
asosiy vositalaridan biri ham da ekstrem izm va terrorizm ning oldini 
olishdagi hayotiy va ta ’sirchan om illardan biri sanaladi. K o'pchilik 
mamlakatlarda mafkuraviy va m a’naviy-ma’rifiy tarbiya tizimi dunyoviy 
mohiyatga ega ta ’lim-tarbiya muassasalarida yoshlarga din haqida ilmiy 
asoslangan bilim lar berish va diniy muassasalar im koniyatlaridan 
d in iy-m a’naviy tarbiyaning m uhim o ‘chog‘i sifatida foydalanishdek 
jihatlami qamrab oladi. Ulami ro'yobga chiqarishda turli, shu jumladan, 
anchagina qismi xalqaro tashkilotlar maqomiga ega bo'lgan nohukumat, 
n otijorat tash kilotlar ham faoliyat k o 'rsatm o q d a. D iniy-siyosiy 
ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashning oxirgi yillardagi xalqaro 
tajribasida dinlararo bag'rikenglik g'oyasi taig'iboti alohida o'rin tutmoqda. 
Bugun uni targ'ib qilayotgan o'nlab tashkilotlar dunyo bo'ylab faoliyat 
yurgizmoqda. Ularning orasida YUNESKO kabi global miqyosda amal 
qilayotgan nufuzli xalqaro muassasalar bor.
Bu yo'nalishda olib borilayotgan ishlarda diniy ekstremizm va terrorizmga 
qarshi kurashning xalqaro siyosiy-huquqiy zaminini mustahkamlash 
bilan birga, uning m a’naviy-m a’rifiy asoslarini kuchaytirish jahon 
hamjamiyati oldidagi eng dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi.
122

---

IX bob. 0 ‘Z B E K IS T 0N N IN G DINIY EK ST R E M IZ M VA 
XALQARO TER R O R IZM G A Q A RSH I KURASHI
Xalqaro maydondagi q a t’iy siyosat. Diniy ekstremizm va xalqaro 
terrorizm nafaqat tashqi, balki ichki xavfsizlikka ham daxldor masaladir. 
Chunki diniy ekstremistik va xalqaro terrorchilik tashkilotlari jangarilik 
usullari bilan hokimiyat uchun kurashuvchi guruhlarni shakllantirish, 
ularni har tom onlam a rag‘batlantirish va qoMlab-quwatlashga intiladi.
Markaziy Osiyo davlatlari uchun diniy ekstremizm va xalqaro 
terrorizm ning xavfi 1990-yilda Nam angan va Andijonda, 1990—1996- 
yillarda Tojikistondagi fuqarolik urushi va mojarolar davomida, 1999- 
yili 16-fevralda Toshkent shahrida, 1999—2001 -yillari Qirg‘izistonning 
Botken, 0 ‘zbekistonning Surxondaryo va Toshkent viloyatlarida, 2004- 
yilning m art-aprel oylarida Toshkent shahri va Buxoro viloyatida hamda 
2004-yilning iyul oyida Toshkent shahrida amalga oshirilgan terrorchi­
lik harakatlari timsolida o ‘zini ko'rsatdi.
Mustaqillikka erishgan 0 ‘zbekiston Respublikasi diniy mutaassib- 
lik, aqidaparastlik, ekstrem izm va terrorchilikning mintaqaviy va 
u m u m b ash ariy m iqyosdagi xavf ek an id an kelib chiqib, ja h o n
hamjamiyati birgalikda unga qarshi kurashishi lozimligi to ‘g‘risidagi 
g'oyani jahonning nufuzli tashkilotlari m inbarlaridan e ’lon qildi. 
T o ‘g‘risini aytish kerak, 0 ‘zbekistonning diniy ekstremizm va xalqaro 
terro rizm g a qarshi kurash siyosatining m ohiyatini rivojlangan 
mamlakatlar va dunyoning nufuzli xalqaro tashkilotlari kechroq angladi. 
Xususan, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov 1993-yil 
28-sentabrda BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasida qilgan m a’- 
ruzasida jahon hamjamiyatini Afg'oniston muammosini izchil o ‘rga- 
nish vayechishga chaqirdi. «Tolibon» harakatining diniy mutaassib va 
jangarilik faoliyati haqidagi ushbu haqqoniy flkr faqat AQSHdagi 2001- 
yil 11-sentabr fojialaridan so‘ng tan olindi.
0 ‘zbekiston Prezidenti I.A.Karimov tashabbusi bilan 1998-yilda 
tashkil topgan «6+2» guruhining BMT rahbarligida 1998—1999-yillarda 
olib borgan faoliyati Afg‘onistonda ekstremizm va terrorizm ga qarshi 
kurashda katta ahamiyatga ega b o ‘lganini ta ’kidlash zarur. Bu guruh 
Afg‘o niston bilan chegaradosh olti davlat (Xitoy, 0 ‘zbekiston, 
Pokiston, Eron, Tojikiston, Turkmaniston) va m intaqa tashqarisidan 
Afg‘onistondagi vaziyatga jiddiy ta ’sir ko‘rsatib turgan ikki davlat — 
AQSH va Rossiyaning yuqori darajadagi vakillaridan tashkil qilingan 
edi. Bu guruh bir qator majlislar, m uhokam alar va muzokaralar o ‘tka- 
zib, ularga Afg‘onistonda bir-biri bilan kurashayotgan kuchlar vakilla- 
rini jalb qilib, «Afg‘onistondagi mojaroni tinch yo‘l bilan bartaraf
123

---

etishning asosiy tamoyillari to ‘g‘risida»gi Toshkent Deklaratsiyasini va 
mintaqaviy xavfsizlik masalalari bo‘yicha bir qator boshqa hujjatlarni 
ishlab chiqdi. 1999-yilning 28-iyulida BMT Xavfsizlik Kengashi majlisida 
«6+2» guruhining Toshkent uchrashuvi yakunlari yuksak baholandi.
2 0 0 1 -y iln in g 2 8 -se n ta b rid a B M T ning X avfsizlik K engashi 
1373(2001)-sonli rezolyutsiyani qabul qilib, BMT doirasida terrorizm - 
ga qarshi kurash qo'mitasini tuzdi. Ushbu qo‘mitaning tuzilishi va faoliyati 
0 ‘zbekiston Respublikasi P rezid enti I.A .K arim ov tak lif qilgan 
terro rizm g a qarshi kurash xalqaro m arkazining konsepsiyasiga 
ham ohangdir. Zero, Yurtboshimiz 1999-yilning noyabrida Yevropa 
Xavfsizlik va Hamkorlik tashkilotining (YEXHT) Stambulda bo'lib o‘tgan 
Sam mitida va 2000-yilning 7—8-sentabr kunlari Nyu-Yorkda b o ‘lib 
o'tgan BMT Bosh Assambleyasining «Mingyillik sammiti»da BMT 
tuzilmalarida terrorizmga qarshi kurash xalqaro markazini tuzish takli- 
fini bayon qilgan edi. Ushbu tashabbus ro'yobga chiqqanidan so'ng, 
0 ‘zbekiston 2001 -yil dekabr oyida va 2002-yilning avgust oyida BMT 
Xavfsizlik Kengashining yuqorida zikr etilgan rezolyutsiyasining. 
bajarilishi xususida BMTning terrorizm ga qarshi kurash qo'm itasiga 
m a’ruzalar taqdim etdi.
O 'zbekistonning AQSH yetakchiligida tashkil etilgan xalqaro 
terrorizm ga qarshi kurash koalitsiyasi tarkibidagi ishtiroki uning bu 
sohadagi ichki va tashqi siyosatining mantiqiy davomidir. 0 ‘zbekiston 
xalqaro aksilterror koalitsiyasining faol ishtirokchisi sifatida AQSH 
harbiy havo kuchlarining transport samolyotlari va vertolyotlariga 
A fg'onistonda qidiruv-qutqaruv va insonparvarlik yordam ini amalga 
oshirish uchun o'z havo hududini ochib berdi va Xonoboddagi harbiy 
aerodrom ning bir qismini AQSH harbiy havo kuchlariga vaqtincha 
foydalanishga berdi.
O 'zbekistonning diniy ekstremizm va xalqaro terrorizm ga qarshi 
olib borayotgan siyosatining maqsadi mintaqada global miqyosda tinchlik, 
barqarorlikni saqlash, mamlakat mustaqilligi va ravnaqi, xalqining erkin 
farovon hayotini ta ’minlashdir.
Ekstrem izm va terrorizm ning oldini olish va unga qarshi kurash 
h a q id a gap k e ta r ekan, O 'z b e k isto n A fg 'o n isto n d a tin c h lik k a
erishishd a B M Tning faolligini k uchaytirish, A fg 'o niston ichki 
ishlariga tashqi k uchlarning aralashuvini b a rta ra f etish va qurol- 
yarog' olib kirishni taqiqlash, ekstrem izm va xalqaro terrorizm ning 
m oliyaviy m anbayi bo igan narkobiznes va n arkotrafikka qarshi 
xalqaro m iqyosda kurash kabi m asalalarda ham e ’tiborg a m olik 
takliflarni ilgari surganini t a ’kidlash zarur.
O'zbekiston bu tashabbuslar amalga oshishi uchun o ‘zining ichki 
siyosatida ham tegishli chora-tadbirlami amalga oshirdi.
124

---

0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi hamda 1998-yili 1-mayda 
tasdiqlangan «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to ‘g‘risida»gi yangi 
tahrirdagi Qonunda mazkur yo‘nalishdagi faoliyatning huquqiy asoslari 
mujassam etilgan.
R e sp u b lik a m iz e k stre m iz m va te rro riz m b ila n birga uni 
moliyalashtirish bilan uzviy bog‘liq b o ‘lgan narkobiznes va narkotra- 
fikka qarshi kurashda ham qat’iy siyosat olib bormoqda. 1999-yilda 
«Giyohvandlik vositalari va psixotrop m oddalar to ‘g‘risida»gi, 2000- 
yilda «Terrorizmga qarshi kurash to ‘g‘risida»gi Q onunlarning qabul 
qilingani ham da «Eksport nazorati to ‘g ‘risida» va «Pulni noqonuniy 
o'zlashtirish to ‘g ‘risida»gi Qonun loyihalari tayyorlangani fikrimizni 
tasdiqlaydi.
Bir so ‘z bilan aytganda, m am lakatim iz diniy ekstrem izm va 
terrorizm ga qarshi tizimli va tadrijiy kurash olib bormoqda. Bu kurash 
m am lakatim izda fuqarolik jam iyatini qurish va inson huquqlarini 
ta ’minlash uchun xizmat qiladi.