Qarshi kurashning

Misr tajribasi. 
Arab — m usulm on davlatlari ichida M isr Arab 
ikespublikasi birinchi bo‘lib terrorizm m uam mosi bilan duch keldi. 
|Z e ro , aynan Misrda 1928-yilda Yaqin Sharqdagi birinchi radikal islom
'r
89

---

tashkiloti - «Ixvan al-muslimin>> («Musulmon birodarlar») uyushmasi 
paydo bo'ldi.
Shu tarzda Misr bu xavfli hodisa bilan kurashda katta tajriba to‘pladi 
hamda diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashda musulmon davlatlari 
orasida tan olingan yetakchiga aylandi.
Shu nuqtayi nazardan qaraganda, musulmon davlatlari ning mazkur 
hodisaga qarshi kurash usullarini Misr misolida tahlil qilish o'rinli va 
foydalidir. Misr birinchi marta bu muammoga 1940-yillarda, «Musulmon 
birodarlar»ning o‘z faoliyatida ishontirish usullaridan radikal terrorchilikka
- davlat, politsiya va armiyaning ko'zga ko‘ringan arboblarini jism onan 
yo‘q qilish yo‘liga o'tishi natijasida duch keldi. Hukmron rejim tom oni­
dan bu tashkilotga qarshi 1950-60-yillarda olib borilgan yirik hibsga 
olish va repressiv c h o ra lar «M usulm on birodarlar»ni faqatgina 
vaqtinchalik yashirin faoliyatga o'tishga majbur qilib, ichki siyosiy 
m aydonda faol harakatlanish imkoniyatini chekladi, xolos.
«Musulmon birodarlar» qiyofasidagi islom muxolafatini kuch bilan 
bostirishga urinishi kutilm agan natijaga - tu rm a va lagerlarda 
fundam entalizm ning yangi oqimi - ekstremizmning paydo bo‘Hshiga 
olib keldi. Bu radikal diniy oqimning mafkuraviy mohiyati esa zamonaviy 
musulmon jamiyati va hukmron siyosiy rejimning qonuniyligini butunlay 
inkor etishga borib taqaladi. Bir vaqtning o'zida, mutaassib islom tash- 
kilotlari va guruhlari paydo bo‘la boshladi.
1970-yilda Misrda hokimiyat tepasiga prezident Anvar Sadatning 
kelishi bilan mamlakatning ichki va tashqi siyosatida keskin o ‘zgarishlar 
sod ir b o ‘ldi27. Sadat va uning hukum ati o ‘zlarini din va diniy 
qarashlarning bosh him oyachisi sifatida k o ‘rsatishga harakat qilib, 
dinni kuchaytirish orqali so‘I kuchlarga qarshi kurashni asosiy maqsad 
qilib belgiladilar. Yangi radikal islom guruhlariga xayrixohlik va ularni 
nooshkora rag‘batlantirish bu guruhlarning faollashuviga imkon yaratdi. 
Shunday qilib, bu yillarda «At-takfir val-hijra» («Dahriylikda ayblash 
va jam iyatdan chiqish») va «Al-Jihod al-M uqaddas» («M uqaddas 
jihod») tashkilotlari shakllandi28
1980-yillar boshlarida islomchilar ommaviy harakatlarni amalga 
oshira boshladilar. Xususan, ular 1980-yilda Qohirada 400 mingga yaqin 
dindor qatnashgan namoyish uyushtirdilar. Islomiy tashkilotlar bir 
necha million misrlikni o'zida birlashtirgan sufiylar tashkilotlariga ta’sir 
o‘tkazishga urinib ko‘rishdi. Jumladan, sufiylar tariqatiga o‘z qarashlarini 
olib kirishga intilgan «M usulmon birodarlar» tashkilotining ayrim 
vakillari unga a’zo bo‘la boshladilar.