Qarshi Davlat Universitetning pedagogika intituti O'zbek tili

---

Qarshi Davlat Universitetning 
pedagogika intituti O'zbek tili 
va adabiyoti yo'nalishi
202 guruh talabasi Olimova 
Mohinurning She’r san’ati 
asoslari fanidan yozgan
Mustaqil ta'limi

---

---

---

---

Bizgacha Lutfiy ijodining XV|-XX asrlar 
mobaynida ko'chirilgan 33 nusxasi yetib 
kelgan.
Olimlarning hisob-kitibiga ko'ra, shoir 
merosining umumiy miqdori-3 ming baytga 
yaqin. Buning 75% g'azal janri namunari 
tashkil etadi. Shoir g'azal janri namunalari 
tashkil etadi. Shoir g'azaldan tashqari, 
qit'a,ruboiy,tuyuq va fard janrlarida ham ijod 
qilgan
.

---

Lutfiy lirikasi faqat o'zbek she'riyati 
vakillarigina emas, boshqa turkiy xalqlar, 
jumladan, turkman, ozarbayjon,usmonli turk 
shoirlari ijodida ham sezilarli ta'sir ko'rsatgan
Shoirng, xususan,g'azal va tuyuqlari XV asr 
o'zbek adabiyotining go'zal namunalari 
hisoblanadi

---

Tajnisni "jinsdosh" ham deyishadi. 
Uning ma'nosi "biror narsa bilan 
o'xshash bo'lmoq"dir. Jinos esa 
"hamjins"dega ma'noni bildiradi 
Atama sifatida u talaffuz va 
shaklda bir-biriga yaqin so'zlarni 
turli ma'nolarda qo'llashni 
anglatadi.

---

Bo'yung sarv-u sanubartek, beling qil,
Vafo qilg'on kishilarva vafo qil.
Dastlabki "qil"-"ingichka,nozik" ma'nosini bildirsa, keyingisida" qilmoq " 
fe'lini anglatadi.
Ey bag'ritosh, ko'nglim evin aylama xarob,
Kim surating chizilmish aning ich-u toshinda
Bu yerda "tosh" dastlab "bag'ir" bilan bog'lanib mehrsizlikni 
ifodasa,keyingi holatda u "ichkari" va "tashqari" ma'nosida kelmoqda.
Yuz ochg'il,ko'z seni to'yguncha ko'rsin,
Necha bo'lg'ay bu ko'zim muntazir, och
Birinchi misradagi "och"-"ko'rsatmoq" ma'nosini beradi. Keyingisida esa 
u"tashna" o'rnida kelyapti. Shakldosh so'zlardagi ma'no tovlanishi baytga 
o'zgacha ruh berib turibdi.

---

Lutfiy ijodida tajnis san'ati
Mumtoz adabiyitimizda tajniga tayanidan maxsus janr 
tuyuq shakllangan. 
Ko'z yoshim tuproq ila gar qotila
Kelmagayman javridin, haqqo,tila
G'amzasi o'ltirdi-yu, ul bexabar,
Mem agar o'lsam ne g'am ul qotila.
Bu tuyuqning birinchi misrasida ko'z yoshing tuproq 
bilan aralashishi(qotilmoq) haqida so'z bormoqda. 
Keyingi misrada esa javrning ko'pligidan tilga 
kelmaslik, ya'ni gapirolmaslik,o'zini yo'qotish holati 
qayd etilgan.

---

Bu yerda tajnisni hosil qilish uchun ikkita so'zdan: haqqo 
so'zining 
"qo" bo'g'ini hamda "tilla" so'zining yondoah turgan 
holatidagi shaklidan foydalangan. 
Oxirgi misrada esa esa go'yo qotil-odamni qatl etgan 
kishi to'g'risidagi fikr bor. Demak, bu o'rinda tajnislar 
yanada boshqacha ko'rinishda namoyon etadi. Birinchi 
va oxirgi misralarda "qotila" yozuv shakliga kora ham bir 
xil. Ammo ikkinchi misrada u "haqqo" so'zining oxirgi 
bo'g'ini bilan "tilla so'zining qo'shilishidan so'ng oldingi 
shaklga uyg'unlashmoqda.