Qarshi davlat univеrsitеti

BOB BO‘YICHA XULOSA

1. 
   Bittadan ortiq ma’no anglatish (ifodalash) hodisasi ko‘p ma’nolilik sifatida talqin etiladi. Olimlarimizning e’tirofiga ko‘ra hozirgi o‘zbek tilidagi so‘zlarning deyarli yarmi bir ma’nolidir. Yangi yaratilgan so‘z boshlang‘ich ishlatilish davrida bitta ma’no ifodalashga xizmat qiladi. Keyinchalik uning mazmun jihatida turli-tuman o‘zgarishlar yuz beradi, shunday o‘zgarishlarning ma’lum bir qismi natijasida bir ma’noli so‘z yangi leksik ma’no kashf etib, ko‘p ma’noliga aylanadi. Termin esa odatda bir ma’noli bo‘ladi. Lekin so‘z kabi terminlarda ham hosila ma’no natijasida ko‘p ma’nolilik holati ro‘y berishini kuzatish mumkin.
   
2. 
   O‘zbek tilida shakli bir xil, ammo ma’nolari turlicha bo‘lgan so‘z va terminlarga nisbatan omonim (shakldosh) sifatida qaraladi. O‘zbek tilida sohalararo omonimiya meyoriy holat sanaladi va salbiy hodisa sifatida
   

qaralmaydi, baholanmaydi. Zero bir termin turli fan sohalarida ishlatilganidan qat’iy nazar, har sohada o‘ziga xos turli ma’nolarni ifodalaydi. Masalan, “bandak” o‘zbek tiliga fors tilidan o‘zlashgan termin bo‘lib, kiyim-kechak, ya’ni paranjining bir qismini ifodalaydi. Terminning ikkinchi mustaqil ma’nosi kulolchilik terminologiyasiga tegishlidir.

3. 
   O‘zbek tili terminlari haqidagi ayrim tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, nolingvistik hodisalardan sanalgan metafora va vazifadoshlik asosida omonimiya hodisasi ro‘y berishi mumkin. Masalan, kulolchilik terminologiyasida qo‘llanishda bo‘lgan “bulbul” termini aynan metafora yo‘li bilan sodir bo‘lgan deb qarash mumkin.
   
4. 
   Variantlarning mavjudligi masalasiga qarashlar turlicha bo‘lib, ko‘pincha ziddiyatliligi bilan xarakterlanadi. Ayrimlar variantlarning mavjudligi imloda murakkabliklarni keltirib chiqarishini ta’kidlashsa, boshqalar ulardan voz kechish tilni qashshoqlashtirishga olib kelishini uqtiradi. Albatta, adabiy tilni barqarorlashtirish va silliqlashtirish undagi barcha tur variantlilikka barham berish amaliyoti asosida bo‘lmasligi lozim.
   

O‘zbek tili terminologik tizimida, shu jumladan kulolchilik terminolo- giyasida so‘z va qo‘shimchali variantlilik hodisasi kuzatiladi.