Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

Uyga vazifa:
Amfibiyalar skeleti mavzusini o’qing.

Mavzu: Amfibiyalar skeleti
Darsning maqsadi: Ko’l baqasining skeleti va muskulaturasini o’rganish orqali amfibiyalar haqidagi bilimlarni mustahkamlash.
Mavzu bo’yicha umumiy ma’lumotlar.
Skeleti umurtqa pog’onasi, bosh skeleti, erkin oyoqlar skeleti va ularning kamar skeletidan tashkil topgan.
Umurtqa pog’onasi – faqat to’qqizta umurtqadan tashkil topgan bo’lib, 4 ta bo’limga (bo’yin, tana, dumg’aza, dum) bo’linadi.
Umurtqa pog’onasi bo’yin, tana, dumg’aza va dum umurtqalariga bo’linadi. Bo’yin bo’limi faqat 1 ta umurtqadan iborat bo’lib, unda ko’ndalang va qo’shiluv o’simtalari bo’lmaydi, oldingi tomonda 2 ta qo’shiluv chuqurchasi bo’ladi va shu chuqurchalar yordamida bosh skeletiga birikadi. Tana umurtqalari 7 ta bo’ladi. Tana umurtqalarining oldingi tomoni ichiga botib kirgan, orqa tomoni esa bo’rtib chiqqan, ya’ni protsel tipda bo’ladi. Qovurg’alari yo’q. Dumg’aza bo’limida faqat 1 ta umurtqa bor. Uning ko’ndalang o’simtasiga chanoq suyagi birikadi. Dum umurtqalari bir-biriga qo’shilib, dum suyakchasi – urostilni hosil qiladi.
Bosh skeleti – suvda va quruqda yashovchilarning bosh skeleti ikki qismga: miya qutisi va vistseral skeletdan iborat.
Baqaning miya qutisi ham bir oz xondrial suyaklarga ega bo’lib, deyarli nuqul tog’aydan iborat, bu tog’ay juda kam qoplagich suyaklar bilan qoplangan. Miya qutisining ensa bo’limida bo’rtmalar bor bular harakatchan bitta bo’yin umurtqasiga birikadi. Vistseral bosh skeleti ustki va ostki jag’ suyaklaridan iborat va bir nechta tanglay suyagi, yonoq suyagi, tish suyaklaridan iborat, bularda qisman suyak bo’ladi.
Ustki jag’ funktsiyasini suyakli baliqlardagidek jag’ oraliq va ustki jag’ suyaklari bajaradi. Pastki jag’ mekkel tog’aydan iborat bo’lib, uni ustidan tish va burchak suyaklari yopib turadi. Til osti yoyning ustki elementi hisoblangan giomandibulyar uzangi suyakchasiga aylanadi va o’rta quloq bo’shlig’ida joylashadi. Jag’ yoyining pastki elementi – gioid jabra yoylari bilan birga qo’shilib, til osti plastinkasi va uning shoxlarini hosil qiladi.
Erkin oyoqlar skeleti quruqlikda yashovchi umurtqali hayvonlarning oyoq skeletiga o’xshash tuzilgan. Baqalarda tirsak-bilak va katta, kichik boldir suyaklari bir-biridan ajralmagan.
Yelka kamari yoy shaklida, uchi qorin tomonga qaratilgan. Yoyning har qaysi tomoni kurak usti tog’ayi, kurak suyagi korakoid va uning oldida joylashgan prokarakoid suyaklaridan tashqil topgan. Yoyning o’rtasida to’sh suyagi, to’sh oldi suyagi bo’lib, bularning uchlari tog’ay holicha qoladi. To’sh oldi va kurak o’rtasida ingichka o’mrov suyagi bor.
Chanoq kamari juft yonbosh, quymich suyaklaridan va tog’ay holicha qolgan qov tog’aydan iborat.