Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

Web saytlar: 
1. http:www. Environment.ru. 
2. http:www. Ecologye.ru. 
3. http:www. Environ.com. 
 
4. http:www. Ecolog. com. 
5. http:www.clin. procl. Com. 
Tuzuvchi: b.f.n., dots. G‘. Bobonazarov 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI 
TABIIY FANLAR FAKULTETI 
ZOOLOGIYA VA FIZIOLOGIYA KAFEDRASI 
 
 
 
 

---

115 
 
 
POPULYATSIYALAR EKOLOGIYASI 
(GLOSSARIY) 
 
 
Bilim sohasi:
 
 
100000 -Gumanitar soha 
Ta’lim sohasi: 
140000 -Tabiiy fanlar 
Ta’lim o‘nalishi:
5140100-Biologiya (turlar bo‘yicha) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qarshi shahri – 2020 yil 
 
GLOSSARIY 
 
O’zbek 
Рус 
Ingliz 
Mazmuni 
Abiotik muhit 
Aбиотический 
фaктор 
Abiotic 
environment 
Abiotik muhit [yun.a-inkor ma`nosi, 
bios-hayot] - 1) tirik organizmlarni 
o`rab turgan notirik jismlardan iborat 
muhiti; 
2) 
tirik 
organizmlarning 
faoliyati bilan bog`liq bo`lmagan tabiat 
hodisalari. 

---

116 
Antropogen omil 
Aнтропогенный 
фaктор 
Anthropogenous 
factor 
Antropogen omil - inson va uning 
faoliyati tomonidan 
organizmlarga, 
biogeotsenoz, 
landshaft, 
biosferaga 
ko`rsatiladigan ta`sir. 
Atrof (insonni 
qamragan) muhit 
Окружaющaя 
средa 
Environmental 
conditions 
(surrounding 
humans) 
Atrof (insonni qamragan) muhit - 
odamlarga va ularning xo`jaligiga 
birgalikda va bevosita ta’sir etuvchi 
abiotik, 
biotik, 
ijtimoiy 
muhitlar 
majmuasi. A.m. tushunchasi atrof 
tabiiy 
muhit 
tushunchasidan 
bir 
muncha kengroqdir, chunki u o’z 
ichiga 
ijtimoiy 
hamda 
texnogen 
muhitlarni (uylar, korxonalar, yo’llar 
va 
sh.o’.) 
ham 
qamrab 
olgan 
tushunchalardir. 
Kuzatuv 
Нaблюдение 
Supervision 
Kuzatuv - keyinchalik faoliyat yuritish 
uchun asos bo'lgan, odatda tadqiqot 
ishlari davomida ma`lumot olish, shu 
jumladan monitoring kuzatuv muayyan 
zarar ko`rgan atrof-muhitdan namuna 
olishni o`z ichiga oladi va alohida 
korxonalar, uyushmalar,mahalliy milliy 
hukumat organlari tomonidan olib 
borilishi mumkin. 
Ekologiya 
Экология 
Ecology 
Ekologiya - [yun. Oikos - uy, joy va 
logos – ta’limot, so’z] – E. Gekkelning 
ta’riflashicha, 
biologiyaning 
organizmlar bilan muhitning uzaro 
munosabatlarini 
o’rganuvchi 
bir 
bo’limi 
(auto-ekologiya 
va 
sin-
ekologiya). E. barcha tirik organizmlar 
va 
muhitni 
hayot 
uchun 
qulay 
qiladigan 
barcha 
jarayonlarni 
o’rganadi. 
Global ifloslanish 
Глобальная 
загрязнение 
Global pollution 
Global 
ifloslanish 
- 
ifloslanish 
manbayidan juda uzoq masofada, 
sayyoraning deyarli barcha nuqtalarida 
ayon bo'luvchi atrof tabiiy muhitning 
ifloslanishi. Havo muhitiga xos. 
Ekologik yondashish 
Экологический 
подход 
Ecologic 
approach 
Ekologik 
yondashish 
– 
organizmlarning xususan insonlarning 
birinchi o’rinda atrof-muhit bilan 
bo;lgan va o’zaro munosabatlarni 
tadqiq 
qilish 
va 
ifoda 
etishga 
yo’naltiruvchi umumilmiy qarash. 

---

117 
Ekologik inqiroz 
Экологический 
кризис 
Ecologic crisis 
Ekologik inqiroz – inson faoliyati yoki 
tabiiy 
omillar 
(mas. 
Iqlimning 
o’zgarishi) tasiri ostida atrof muhit 
xolatining turg’un, nisbatan asta sekin 
qaytarish 
mumkin bo’lgan yoki 
qaytarish mumkin bo’lmagan ravishda 
oshishi (strukturasining soddalashishi, 
energetic 
yoki 
ekologik 
potentsiyalining pasayishi). 
Ifloslantirish manbasi 
Загрязняющий 
источник 
Source of 
pollution 
Ifloslantirish 
manbasi 
- 
1) 
ifloslantiruvchi moddani atmosferaga 
tashlash nuqtasi; 2) ifloslantiruvchi 
moddani ishlab chiqarayotgan xo`jalik 
yoki 
tabiiy 
obektlar 
(qar.ifloslantiruvchi); 
3) 
kirib 
kelayotgan ifloslantiruvchi moddani 
tarqatayotgan hudud. 
Adaptatsiya 
Адаптаsия 
Adapting 
Adaptatsiya 
(moslashish) 
[lot. 
adaptatio- moslashish, ko`nikish] - tirik 
organizmlarning muhitning konkret 
sharoitida barqaror yashab ketishini 
ta`minlaydigan 
morfofiziologik, 
populyatsiyaviy va b. xususiyatlarining 
yig`indisi. 
Umumiy 
A. 
(keng 
ko`lamdagi 
muhit 
sharoitlariga 
ko`nikish) 
hamda 
xususiy 
A. 
(muhitning lokal, yoki o`ziga xos 
xususiyatli 
sharoitlariga 
ko`nikish) 
farqlanadi. 
Akllimatizatsiya 
Акклиматизаsия 
Acclimatization 
Akllimatizatsiya 
- 
atrof-muhitdagi 
o`zgarishlarga nisbatan organizmning 
fiziologik va xulqiy moslashishi. 
Antropogen omil 
Антропогенный 
фактор 
Anthropogenous 
factor 
Antropogen omil - inson va uning 
faoliyati tomonidan 
organizmlarga, 
biogeotsenoz, 
landshaft, 
biosferaga 
ko`rsatiladigan ta`sir. 
Fitosenoz 
Фитоsеноз 
Phytocenosis 
Fitosenoz [yun. Phyton – o’simlik va 
koinos – umumiy] – yer yuzasining bir 
turdagi xududini egallagan,muayyan 
tarkib, 
tuzilish, 
bichim 
hamda 
o’simliklarning bir-biriga bo’lgani 
kabi, ularni o’rab turgab muhit bilan 
munosabatlarni 
ifodalaydigan 
(tavsiflaydigan) o’simliklar majmui. 

---

118 
Biogen modda
Биогенная 
вещество 
Biogenic matter 
Biogen modda - organizmlar hayotiy 
faoliyati natijasida vujudga kelgan 
kimyoviy birkma (lekin aynan shu 
vaqtnig o’zida ularning jismi tarkibida 
ham bo’ lmasligi mumkin). 
Biosfera 
Биосфера 
Biosphere 
Biosfera – [yun.